Ο Βολοντίμιρ Ζελένσκι βρίσκεται αντιμέτωπος με τη σοβαρότερη κρίση της θητείας του, καθώς καταγγελίες μεγάλων διαστάσεων για διαφθορά συγκλονίζουν το στενό του περιβάλλον, την ώρα που η Ουάσιγκτον εντείνει την πίεση για αποδοχή ενός εξαιρετικά δυσμενούς σχεδίου ειρήνης με τη Ρωσία, αναφέρεται σε δημοσίευμα της Washington Post.
Το σκάνδαλο έχει προκαλέσει οργή σε μια κοινωνία που βλέπει την πολιτική ελίτ να κατηγορείται ότι πλούτιζε ενώ έστελνε στρατιώτες να πολεμήσουν και να σκοτώνονται στο όνομα της δημοκρατίας και των δυτικών αξιών. Η εμπιστοσύνη προς την ηγεσία κλονίζεται βαθιά, την ώρα που ο Ζελένσκι επιχειρεί να διαπραγματευτεί το μέλλον της χώρας του μέσα σε πρωτοφανείς πιέσεις.
Βουλευτές και αναλυτές επισημαίνουν ότι, αν θέλει να ανακτήσει την εμπιστοσύνη των Ουκρανών, ο Ζελένσκι πρέπει να προχωρήσει σε ριζική αναμόρφωση του συστήματος που επέτρεψε τη διαφθορά να ριζώσει, καθώς και να ενισχύσει τη Βουλή, την οποία το προεδρικό του γραφείο έχει ουσιαστικά παραμερίσει. Και όλα αυτά σε μια συγκυρία που δεν θα μπορούσε να είναι χειρότερη, εκτιμά η αμερικανική εφημερίδα.
Η Υπηρεσία Καταπολέμησης της Διαφθοράς NABU έδωσε στη δημοσιότητα συγκλονιστικά στοιχεία για κύκλωμα παράνομων προμηθειών που απομυζούσε κρίσιμα κονδύλια από την ενέργεια και την άμυνα, σε μια περίοδο που ο χειμώνας έχει ήδη φτάσει και οι πολίτες ζουν ανάμεσα στο μέτωπο, τα μπλακάουτ και τις επιθέσεις στη ενεργειακή υποδομή.
Τα σκάνδαλα έχουν ρίξει ένα μαύρο πέπλο στη χώρα, καθώς πολλοί άνθρωποι περνάνε το μισό της ημέρας ή και περισσότερο χωρίς ηλεκτρικό ρεύμα και στη συνέχεια κοιμούνται σε σιδηροδρομικούς σταθμούς και υπόγεια για να προστατευτούν από τις ρωσικές βόμβες τη νύχτα.
«Ο κόσμος το παίρνει πολύ προσωπικά — είναι πραγματικά εξοργισμένος», λέει η βουλευτής Ιβάνα Κλίμπους-Τσιντσάντζε. «Η κοινωνία ζητά δικαιοσύνη, ενώ το προεδρικό γραφείο λειτουργεί σαν να ζει σε παράλληλη πραγματικότητα».
Την ίδια στιγμή, ο Λευκός Οίκος πιέζει το Κίεβο να αποδεχθεί άμεσα ένα αμερικανικό σχέδιο ειρήνης που προβλέπει παραχώρηση ουκρανικού εδάφους και δραστικό περιορισμό του στρατού. Η προθεσμία των ΗΠΑ είναι η Ημέρα των Ευχαριστιών, αλλιώς η Ουάσιγκτον απειλεί να τερματίσει πλήρως τη στήριξη προς την Ουκρανία.
Τυχόν αποδυνάμωση της αμερικανικής βοήθειας θα άφηνε τα ουκρανικά στρατεύματα χωρίς κρίσιμη στρατιωτική συνδρομή και πληροφορίες. Και η διαρροή ότι το σκάνδαλο ενδέχεται να επεκταθεί σε ακόμη περισσότερους συνεργάτες του Ζελένσκι απειλεί να υπονομεύσει τη θέση του στις διαπραγματεύσεις.
Ο Ζελένσκι επιχειρεί να περιορίσει τις ζημιές. Το σκάνδαλο έχει ήδη εμπλέξει οκτώ πρόσωπα, μεταξύ των οποίων τον πρώην αντιπρόεδρο της κυβέρνησης Ολεξάντρ Τσερνισόφ και τον πρώην επιχειρηματικό του συνεργάτη Τιμούρ Μίντιτς, ο οποίος διέφυγε στο Ισραήλ λίγο πριν γίνει έρευνα στο σπίτι του. Ήδη δύο υπουργοί υπέβαλαν την παραίτησή τους.
Ωστόσο, οι πιέσεις για ένα πλήρες «λίφτινγκ» της κυβέρνησης εντείνονται. Βουλευτές ζητούν σχηματισμό ευρείας κυβέρνησης συνεργασίας που θα ενισχύσει τον ρόλο της Βουλής σε μια περίοδο που η διεξαγωγή εκλογών θεωρείται αδύνατη.
Ακόμη σημαντικότερα, για πρώτη φορά ακόμη και στελέχη του κόμματός του ζητούν την απομάκρυνση του πανίσχυρου επικεφαλής του προεδρικού γραφείου, Αντρίι Γερμάκ, ενός ανθρώπου που δεν έχει κατηγορηθεί επίσημα, αλλά θεωρείται ότι βρίσκεται στο επίκεντρο της συγκέντρωσης εξουσίας γύρω από τον Ζελένσκι.
Η κατάσταση επιβαρύνεται από το γεγονός ότι η NABU – ο οργανισμός που αποκάλυψε την υπόθεση – είχε αποδυναμωθεί θεσμικά το καλοκαίρι μετά την υπογραφή νόμου από τον Ζελένσκι που περιόριζε την ανεξαρτησία της. Μετά τις μαζικές διαδηλώσεις, ο πρόεδρος αναγκάστηκε να υπαναχωρήσει.
Προς το παρόν, όμως, αρνείται να προχωρήσει σε περαιτέρω απομακρύνσεις. Το ότι ο Γερμάκ δεν έχει ακόμη εμπλακεί επισήμως λειτουργεί ως «ασπίδα» για τον στενό του συνεργάτη.
Σε συνάντηση με βουλευτές του κόμματός του, ο Ζελένσκι, μόλις είχε ολοκληρώσει συνομιλίες με τον Αμερικανό υφυπουργό του Στρατού Ντάνιελ Ντρίσκολ για το ειρηνευτικό σχέδιο, απέρριψε εκ νέου αίτημα για την απομάκρυνση Γερμάκ, παρότι στελέχη της παράταξής του υποστήριξαν ότι η κίνηση αυτή θα έστελνε μήνυμα ενότητας και αποφασιστικότητας.
«Χρειαζόμαστε κάθαρση και αλλαγή συστήματος», λέει ο βουλευτής της αντιπολίτευσης Βολοντίμιρ Αριέφ. «Ο Γερμάκ πρέπει να είναι μέρος αυτής της αλλαγής».
Αναλυτές προειδοποιούν ότι ο Ζελένσκι πρέπει να παρουσιάσει άμεσα ένα πειστικό σχέδιο για έξοδο από την κρίση χωρίς να διχάσει περαιτέρω τη χώρα. Η απάντησή του θα καθορίσει όχι μόνο τη θέση του, αλλά και τη συνοχή της Ουκρανίας σε μια από τις πιο κρίσιμες στιγμές του πολέμου.
«Ο κόσμος θέλει ένα πράγμα: τιμωρία», λέει ο πολιτικός αναλυτής Μίκολα Νταβιντιούκ. «Κατά τη διάρκεια του πολέμου, η διαφθορά είναι το χειρότερο κακό».
Παράλληλα, βουλευτές που μιλούν υπό τον φόβο αντιποίνων υποστηρίζουν ότι η υπερσυγκέντρωση εξουσίας στο προεδρικό γραφείο έγινε με το πρόσχημα της «ενιαίας φωνής» στον πόλεμο, αλλά στην πράξη οδήγησε σε κακοδιοίκηση και απομύζηση πόρων του κράτους.
Άλλοι προειδοποιούν ότι ακόμη και η αποπομπή Γερμάκ δεν θα αρκούσε χωρίς βαθύτερη επανεκκίνηση του τρόπου λήψης αποφάσεων.
«Αν είναι απλώς αντικατάσταση ενός προσώπου, δεν αλλάζει τίποτα», σημειώνει η πρώην βουλευτής Βικτόρια Βοϊτσίτσκα. «Αν όμως οδηγήσει σε πραγματικό reset, μπορεί να ενισχύσει την εμπιστοσύνη και να σταθεροποιήσει τη χώρα».
Τέλος, η Ολένα Τρεγκούμπ της ανεξάρτητης επιτροπής NAKO λέει πως ο Ζελένσκι το γνωρίζει: τα βήματα που έχει κάνει ως τώρα «είναι πολύ λίγα».
«Ο μόνος τρόπος να διατηρήσει τη νομιμοποίησή του είναι να απομακρύνει αποφασιστικά όλους όσοι εμπλέκονται», τονίζει. «Δεν είναι πλέον εσωτερικό πολιτικό ζήτημα. Είναι θέμα επιβίωσης του ουκρανικού κράτους».
