Η ανακοίνωση του Πατριαρχείου Ιεροσολύμων στις 8 Σεπτεμβρίου σηματοδοτεί μια στροφή με θεσμικές και πολιτικές προεκτάσεις. Με ομόφωνη απόφαση της Συνόδου, ο Αρχιεπίσκοπος Σινά Δαμιανός χαρακτηρίστηκε «πρώην» και έκπτωτος από τον θρόνο του, με ισχύ από τις 12 Σεπτεμβρίου. Η χρήση εκκλησιαστικής γλώσσας περί «μεγαθυμίας» και «διαφύλαξης της ενότητας» επιχειρεί, σύμφωνα με εκτιμήσεις, να καλύψει μια παρέμβαση που θίγει την αυτονομία της Μονής Σινά, η οποία κατοχυρώθηκε από το Οικουμενικό Πατριαρχείο τον 16ο και τον 18ο αιώνα.
Η κανονική διάσταση
Η Σιναϊτική Αδελφότητα εκλέγει και παύει τον αρχιεπίσκοπό της. Ο Πατριάρχης Ιεροσολύμων έχει μόνο τυπικό ρόλο στη χειροτονία, χωρίς δικαίωμα πειθαρχικής επέμβασης. Με το νέο ανακοινωθέν, τα Ιεροσόλυμα επιχειρούν, σύμφωνα με εκκλησιαστικές πηγές, να υπερβούν αυτό το όριο, επικαλούμενα την απόφαση της Αδελφότητας, την έγκληση για παραπτώματα και την επιστολή Δαμιανού που παρουσιάστηκε ως παραίτηση. Η ουσία όμως είναι ότι η Σύνοδος των Ιεροσολύμων εισάγει ένα νέο προηγούμενο καθώς εμφανίζεται ως θεσμικός κριτής και όχι απλώς χειροτονών.
Σενάρια για τα κίνητρα της παρέμβασης
Η κίνηση δεν περιορίζεται σε εσωτερικά εκκλησιαστικά ζητήματα. Υπάρχουν τρία βασικά σενάρια που εξηγούν τα κίνητρα:
- Εδραίωση θεσμικής επιρροής
Με το Σινά να αποτελεί το μοναδικό πλήρως αυτοδιοίκητο μοναστήρι της Ορθοδοξίας, τα Ιεροσόλυμα θέλουν να καταγραφούν ως παράγοντας αναφοράς. Η επιβολή ρόλου στο Σινά ισοδυναμεί με ενίσχυση κύρους στην Ανατολική Μεσόγειο.
- Εσωτερική κρίση και επικοινωνιακή υπεροχή
Η Σιναϊτική Αδελφότητα είναι βαθιά διχασμένη. Με το να εμφανιστούν ως «εγγυητές της ενότητας», τα Ιεροσόλυμα προσπαθούν να μετατρέψουν μια σύγκρουση σε πεδίο επιρροής. Η απόφαση λειτουργεί ως μήνυμα προς τον αιγυπτιακό παράγοντα ότι το Πατριαρχείο έχει ρόλο στα κρίσιμα θρησκευτικά ζητήματα της Χερσονήσου.
- Μήνυμα προς το Φανάρι
Τα προνόμια της Μονής Σινά συνδέονται απευθείας με το Οικουμενικό Πατριαρχείο. Με την ανακοίνωση, τα Ιεροσόλυμα επιχειρούν να δείξουν ότι διαθέτουν αρμοδιότητα εκεί όπου τυπικά δεν έχουν. Η σιωπηρή στόχευση είναι η de facto κατοχύρωση της επιρροής στην περιοχή.
Η γεωπολιτική διάσταση
Η Μονή Σινά δεν είναι μόνο πνευματικό κέντρο αλλά και κόμβος γεωπολιτικής σημασίας. Βρίσκεται στην αιγυπτιακή επικράτεια, σε μια περιοχή όπου το Κάιρο ελέγχει αυστηρά κάθε ξένη παρουσία. Η Αίγυπτος παρακολουθεί στενά τις εξελίξεις, καθώς η σταθερότητα της Μονής αποτελεί και στοιχείο πολιτικού ελέγχου. Μια αδύναμη Σιναϊτική Αδελφότητα θα εξαρτάται περισσότερο από την αιγυπτιακή κρατική προστασία.
Το Ισραήλ, από την άλλη πλευρά, βλέπει με ενδιαφέρον κάθε κίνηση των Ιεροσολύμων, γιατί συνδέεται με τη συνολική παρουσία του Πατριαρχείου στους Αγίους Τόπους. Η ενίσχυση του κύρους των Ιεροσολύμων λειτουργεί έμμεσα και ως σταθεροποιητικός παράγοντας στις σχέσεις με το ισραηλινό κράτος.
Σε αυτό το πλαίσιο, η ανακοίνωση αποκτά και διεθνή χαρακτήρα από τη στιγμή που τα Ιεροσόλυμα δείχνουν προς πάσα κατεύθυνση ότι δεν είναι απλός θεατής αλλά παράγοντας που καθορίζει εξελίξεις.
Η επόμενη ημέρα για το Σινά
Η Σιναϊτική Αδελφότητα καλείται να προχωρήσει σε εκλογή νέου αρχιεπισκόπου με το ερώτημα να είναι αν η διαδικασία αυτή θα διεξαχθεί υπό την επιρροή των Ιεροσολύμων ή αν θα στηριχθεί στα παραδοσιακά προνόμια που της έχουν παραχωρηθεί από το Φανάρι. Το αποτέλεσμα θα καθορίσει αν η παρέμβαση των Ιεροσολύμων θα μείνει επικοινωνιακή ή αν θα εξελιχθεί σε θεσμική μετατόπιση με μακροπρόθεσμες συνέπειες.
Η κρίση στη Μονή Σινά υπερβαίνει τα στενά όρια ενός εκκλησιαστικού επεισοδίου. Αφορά τη σχέση Εκκλησίας και κράτους στην Αίγυπτο, τη στρατηγική θέση του Πατριαρχείου Ιεροσολύμων στην Ανατολική Μεσόγειο και την ισορροπία με το Οικουμενικό Πατριαρχείο. Η ανακοίνωση της 8ης Σεπτεμβρίου είναι το πρώτο βήμα σε μια ευρύτερη παρτίδα εκκλησιαστικής διπλωματίας που τώρα αρχίζει.
