Του Ηλία Κουσκουβέλη*…Από χθες τέθηκε επισήμως σε εφαρμογή η συμφωνία των Μεγάλων Δυνάμεων με το Ιράν, που έχει ως κύριο αντικείμενο την εκ μέρους του δεύτερου επιβράδυνση και μακροπρόθεσμα, ενδεχομένως, την τελική ακύρωση της στρατιωτικής διάστασης του πυρηνικού προγράμματός του. Σε αντάλλαγμα το Ιράν θα τύχει της άρσης των εκ μέρους των υπολοίπων κρατών εναντίον του κυρώσεων.
Η κυβέρνηση των ΗΠΑ εμφανίζεται βέβαιη ότι το Ιράν θα σεβασθεί την συμφωνία και, σε κάθε περίπτωση, θεωρεί ότι υπάρχουν οι δυνατότητες για τη συστηματική επιτήρηση, όπως και οι μηχανισμοί επαλήθευσης της εκ μέρους του συμμόρφωσης. Η κυβέρνηση του Ιράν, από την άλλη, εμφανίζει στο εσωτερικό τη συμφωνία ως μία νίκη της διπλωματίας της ή, τουλάχιστον, ως μία συμφωνία από την οποία καμία από τις δύο πλευρές δεν χάνει.
Λόγω της συμφωνίας, οι ΗΠΑ και οι Μεγάλες Δυνάμεις διασφαλίζουν έναν σταθερό σύμμαχο στον πόλεμο κατά του «Ισλαμικού Κράτους» και κερδίζουν χρόνο ώστε, κατά τη λήξη της διάρκειας της συμφωνίας, να αποτραπεί τελικώς το Ιράν από την πορεία του προς απόκτηση πυρηνικών όπλων. Ειδικά οι ΗΠΑ αυξάνουν την διπλωματική αρχικά επιρροή τους ανατολικά του Ιράκ, καλύπτοντας εν μέρει το κενό και τις αρνητικές συνέπειες στον πολιτικό και στρατηγικό τομέα από την αποχώρηση των στρατευμάτων τους από την εν λόγω χώρα. Ταυτοχρόνως, όμως, η κυβέρνηση των ΗΠΑ θα πρέπει να βρει τρόπους ώστε να ξανακερδίσει την εμπιστοσύνη των Σαουδαράβων και των Ισραηλινών, οι οποίοι για λόγους ισορροπίας ισχύος και περιφερειακού ανταγωνισμού δεν είναι και τόσο ευχαριστημένοι με τη συγκεκριμένη συμφωνία. Και τα δύο κράτη εκτιμούν και ελπίζουν ότι μετά την εκλογή νέου Αμερικανού Προέδρου θα έχουν τη δυνατότητα να περιορίσουν ή και να ανατρέψουν τη συγκεκριμένη συμφωνία.
Το Ιράν, από την πλευρά του, θα διατηρήσει την πυρηνική τεχνογνωσία και τις επιλογές του ως προς την τελική τύχη του προγράμματος. Επιπλέον, θα βγει από την απομόνωση και θα πάρει μία μεγάλη οικονομική ανάσα, με την αποκατάσταση των εμπορικών σχέσεων και, κυρίως, με το ξεπάγωμα των κεφαλαίων του στο εξωτερικό. Ήδη ένας πολύ μεγάλος αριθμός αντιπροσωπειών διαφόρων κρατών και μεγάλων εταιρειών σπεύδει στην Τεχεράνη για την επανέναρξη των εμπορικών σχέσων.
Πολλοί θεωρούν ότι η Τεχεράνη θα αποκομίσει μεγάλα οφέλη από την εξαγωγή των πετρελαιοειδών. Ωστόσο αυτό είναι βραχυπρόθεσμα δύσκολο, διότι το ξανακερδίσει μερίδιο στη διεθνή αγορά υδρογονανθράκων παρεμποδίζεται από την αθρόα είσοδο των Αμερικανών παραγωγών, από την αύξηση των επιτοκίων στις ΗΠΑ (που συνεπάγεται μείωση των κεφαλαίων προς επένδυση) και από την περιορισμένη παραγωγικότητα λόγω των πεπαλαιωμένων υποδομών επεξεργασίας τους. Η βελτίωση αυτών των υποδομών θα καθυστερήσει, καθώς οι πολύ χαμηλές τιμές των καυσίμων και τα αναφερθέντα υψηλά επιτόκια της FED δεν επιτρέπουν την άντληση κεφαλαίων. Τέλος, είναι πιθανό ότι η βελτίωση της οικονομικής κατάστασης και των συνθηκών διαβίωσης στο εσωτερικό τού Ιράν θα ενισχύσει εκείνες τις μετριοπαθείς και μεταρρυθμιστικές δυνάμεις που πίεσαν προς την κατεύθυνση της συμφωνίας και της διεθνούς συνεργασίας.
Ωστόσο, η εφαρμογή της συμφωνίας θα έχει μικρή επίδραση στις αντιπαλότητες της περιοχής και ο συγκρουσιακός ανταγωνισμός Ιράν και Σαουδικής Αραβίας ελάχιστα θα μειωθεί. Τα δύο κράτη θα συνεχίσουν να συγκρούονται στη Συρία και στην Υεμένη για πολιτικούς, στρατηγικούς και ιδεολογικούς (θρησκευτικούς) λόγους. Και στις δύο περιοχές αμφότερα τα κράτη θα προσπαθήσουν να ωθήσουν προς την πλήρη επικράτηση των πολιτικών και θρησκευτικών φίλων τους, ώστε να πετύχουν την αύξηση της επιρροής τους (αποκλείοντας εκείνη του αντιπάλου), να πετύχουν την κατασκευή των επιθυμητών για αυτά αγωγών, αλλά και να αποδείξουν το λόγο και την αποτελεσματικότητα του ηγετικού τους ρόλου.
* Ο Ηλίας Κουσκουβέλης είναι Καθηγητής Διεθνών Σχέσεων στο Πανεπιστήμιο Μακεδονίας, κάτοχος της Έδρας ΓΕΕΘΑ στις Στρατηγικές Σπουδές ‘Θουκυδίδης’ και Κοσμήτορας της Σχολής Κ.Α.Ε.Τ. Οι γνώμες που εκφράζονται στο κείμενο είναι απολύτως προσωπικές….mignatiou.com
