Γραφει ο Ιωαννης Παπαδοπουλος… Πολλά έχουν ήδη γραφτεί για το ασφαλιστικό νομοσχέδιο που παρουσίασε την προηγούμενη Δευτέρα ο Υπουργός Εργασίας κ. Γιώργος Κατρούγκαλος. Το θέμα έχει πολλές πτυχές και είναι ιδιαίτερα πολύπλοκο. Εγώ θα ήθελα απλώς, επί τη ευκαιρία της παρουσίασης του νομοσχεδίου, να εστιάσω σε μια μόνο πτυχή του: το καθεστώς κοινωνικής ασφάλισης μιας προηγμένης χώρας ως ένα σύνολο κινήτρων και αντικινήτρων για την εργασία και την τόνωση της οικονομικής δραστηριότητας καθώς και για την διασφάλιση των νόμιμων εσόδων της κοινωνικής ασφάλισης.
Ένα διαχρονικό δομικό πρόβλημα που έχει το ελληνικό πολιτικό σύστημα φαίνεται να είναι η αδυναμία του να κατανοήσει τη διάσταση του κινήτρου και αντικινήτρου για μελλοντική συμπεριφορά προσώπων, την οποίαν ενέχουν οι κανονιστικές διατάξεις που αυτό παράγει. Οι εκάστοτε κυβερνώντες πολύ συχνά έχουν μια πολιτική διαχειριστική στόχευση στο νου τους όταν παρουσιάζουν μια ονομαστική μεταρρύθμιση, η οποία όμως δεν έχει ενσωματώσει την εκτίμηση επιπτώσεων που πιθανώς καταλήγουν σε ανεπιθύμητα αποτελέσματα. Η πολιτική, ιδίως σε μείζονα θέματα που ρυθμίζουν το κοινωνικό οικοδόμημα και την ίδια την ζωή όπως είναι το Ασφαλιστικό, δεν είναι ένα κλειστό ενδογενές υποσύστημα με κανόνες που υπακούν αποκλειστικά στις στοχεύσεις αυτού του υποσυστήματος (στην περίπτωσή μας, την επικράτηση στις επόμενες εκλογές), αλλά ένα πολύπλοκο σύστημα όπου αλληλεπιδρούν πολλά διαφορετικά υποσυστήματα με τις δικές τους λογικές και που καταλήγουν να αλλοιώνουν ουσιωδώς τις ίδιες τις προσχεδιασμένες στοχεύσεις.
Έτσι και το ασφαλιστικό νομοσχέδιο της κυβέρνησης ΣΥΡΙΖΑ-ΑΝΕΛ. Σε μια εμφανή προσπάθεια προστασίας των υποψήφιων συνταξιούχων που έπεσαν θύματα της παρατεταμένης Μεγάλης Σύνθλιψης της ελληνικής οικονομίας και της συνεπακόλουθης ανεργίας και εσωτερικής υποτίμησης των αποδοχών, ο κ. Κατρούγκαλος παρουσίασε μια πρόταση που περιέχει μια Εθνική Σύνταξη ύψους 384 ευρώ με τη συμπλήρωση και μόνο των 67 ετών, η οποία θα χορηγείται μετά από 15 χρόνια προϋπηρεσίας ανεξαρτήτως του χρονικού διαστήματος κατά το οποίο προσφέρθηκε η εργασία. Όμως ο υπολογισμός της σύνταξης αποσυνδέεται σε μεγάλο βαθμό από τα χρόνια συντάξιμης εργασίας και από την πληρωμή ασφαλιστικών εισφορών, καθώς το οριακό αποτέλεσμα που θα έχει ένας συνταξιούχος με 20 έτη εργασίας, για παράδειγμα, σε σχέση με έναν που θα έχει 15, και ο οποίος μάλιστα θα καταβάλει για 5 επιπλέον χρόνια ασφαλιστικές εισφορές που ανέρχονται το λιγότερο στο 28% των μικτών αποδοχών του, θα είναι αρνητικό: σίγουρα δεν τον συμφέρει να παραμείνει εργαζόμενος (εφόσον βρίσκεται στο τέλος του εργασιακού του βίου) ή να συνεχίσει να πληρώνει εισφορές (δηλαδή να απασχολείται νόμιμα). Με άλλα λόγια, το νομοσχέδιο αποσυνδέει τις ασφαλιστικές παροχές σύνταξης από την ανταποδοτικότητα των εισφορών, κάτι που αποτελεί σαφώς αντικίνητρο ασφάλισης.
Αν σε αυτό το αντικίνητρο προστεθεί και το μείζον αντικίνητρο της υπερβολικής έμμεσης φορολόγησης της εργασίας λόγω του επαχθούς νέου υπολογισμού των ασφαλιστικών εισφορών, χωρίς μάλιστα να υπάρχει η παραμικρή κοστολόγηση των δημοσιονομικών επιπτώσεων από τη ραγδαία αύξηση των εισφορών των ελεύθερων επαγγελματιών και με μια υποτυπώδη μόνο κοστολόγηση του (υποτιθέμενου) δημοσιονομικού οφέλους από την αύξηση των εισφορών των σημερινών αγροτών και υπέρ του κλάδου επικούρησης, τότε το πρόβλημα πολλαπλασιάζεται. Η πίεση που θα δεχθεί το σύστημα εκ των ένδον για εισφοροδιαφυγή θα είναι πολύ μεγάλη, απλούστατα γιατί κάτι τέτοιο θα αποτελεί οικονομικά ορθολογική συμπεριφορά. Κατ’ αυτόν όμως τον τρόπο, η αρχική πολιτική στόχευση της προστασίας των ήδη υπαρχόντων συνταξιούχων καθώς και των στρωμάτων του πληθυσμού που είναι τα πιο απομακρυσμένα από την αγορά εργασίας θα αποβεί αντιπαραγωγική, διότι η μεγάλη απώλεια εισφορών λόγω των παραπάνω αντικινήτρων για παροχή ασφαλισμένης εργασίας είναι ικανή να εκτροχιάσει την ίδια την βιωσιμότητα του συστήματος ανταποδοτικής κοινωνικής ασφάλισης. Και αν συμβεί κάτι τέτοιο, τότε θα ανοίξει – παραδόξως για μιαν αριστερή κυβέρνηση – ο δρόμος για μια άγρια ιδιωτικοποίηση της αγοράς ασφάλισης, με κεφαλαιοποιητικό σύστημα παντού (όπως είχαν χώρες σαν την Γαλλία πριν τον Β’ Παγκόσμιο Πόλεμο) και με αγορά προϊόντων ιδιωτικής ασφάλισης από τους έχοντες και κατέχοντες, ενόσω οι υπόλοιποι θα εξοβελίζονται σε ένα προνοιακό σύστημα διαχείρισης της φτώχειας….
