Οι αναστολές — που αντιστοιχούν σε πάνω από το 5% των σχολείων της χώρας — δεν περιορίζονται σε απομακρυσμένα χωριά και νησιά, αλλά επηρεάζουν και τμήματα της Αττικής, που περιλαμβάνει και την Αθήνα.
«Η κατάσταση στα σχολεία είναι αντιπροσωπευτική των όσων συμβαίνουν στις μαιευτικές κλινικές μας και τον αριθμό των γεννήσεων, ο οποίος, δυστυχώς, μειώνεται εδώ και δεκαετίες στη χώρα μας», δήλωσε η Σοφία Ζαχαράκη, υπουργός Παιδείας και Θρησκευμάτων.
Τα στοιχεία του υπουργείου Παιδείας δείχνουν ότι ο αριθμός των μαθητών στην πρωτοβάθμια εκπαίδευση έχει μειωθεί κατά περισσότερους από 111.000 μαθητές την τελευταία επταετία.
«Η μείωση συμβαίνει πολύ γρήγορα, και στην Ελλάδα είναι ιδιαίτερα απότομη», ανέφερε η Αλεξάνδρα Τραγάκη, καθηγήτρια οικονομικής δημογραφίας στο Χαροκόπειο Πανεπιστήμιο Αθηνών στους Financial Times. Σημείωσε ότι σήμερα λιγότεροι άνθρωποι βρίσκονται σε αναπαραγωγική ηλικία σε σύγκριση με προηγούμενες δεκαετίες.
Φέτος, 766 από τα 14.857 σχολεία της Ελλάδας θα ανασταλούν λόγω μη επίτευξης του νόμιμου ελάχιστου ορίου των 15 μαθητών. Τα περισσότερα είναι δημοτικά σχολεία, αν και οι αναστολές αυξάνονται σε όλα τα επίπεδα εκπαίδευσης.
Ορισμένα σχολεία ενδέχεται να ανοίξουν ξανά εάν ο αριθμός των μαθητών επανέλθει εντός τριών ετών, αλλά τα περισσότερα δεν θα επαναλειτουργήσουν. Εξαίρεση γίνεται για νησιά κοντά στην Τουρκία και για τα συνοριακά χωριά, όπου τα σχολεία παραμένουν ανοιχτά ακόμη και με μικρό αριθμό μαθητών.
Κάποιες εξαιρέσεις παραμένουν. Στην Ψέριμο, ένα μικρό νησί των Δωδεκανήσων, το σχολείο θα ανοίξει για πρώτη φορά από το 2009 — εξυπηρετώντας δύο παιδιά στο δημοτικό και τρία στο νηπιαγωγείο.
«Κρατάμε τα σχολεία ανοιχτά με λιγότερους μαθητές από το όριο που προβλέπει ο νόμος — μια δαπανηρή απόφαση, αλλά πιστεύουμε ότι είναι απαραίτητη», δήλωσε η Ζαχαράκη.
Η απότομη δημογραφική κάμψη στην Ελλάδα ξεκίνησε κατά τη διάρκεια της κρίσης χρέους της δεκαετίας του 2010. Από το 2011 και μετά, οι θάνατοι ξεπέρασαν σταθερά τις γεννήσεις. Μεταξύ των απογραφών του 2001 και του 2021, ο αριθμός των γυναικών στην κύρια αναπαραγωγική ηλικία 20-40 ετών μειώθηκε κατά 500.000 ή 31%.
Συνδυαστικά με την έξοδο μορφωμένων Ελλήνων στο εξωτερικό αναζητώντας καλύτερο μέλλον κατά τα χρόνια της κρίσης, το αποτέλεσμα ήταν μια απότομη μείωση των δυνητικών γονέων.
Έως το 2022, οι ετήσιες γεννήσεις είχαν πέσει κάτω από 80.000, ενώ το 2023 οι θάνατοι ήταν σχεδόν διπλάσιοι. Οι Ελληνίδες σήμερα κάνουν το πρώτο τους παιδί κατά μέσο όρο μετά τα 32 έτη. Η γονιμότητα έχει πέσει στο 1,35 — μία από τις χαμηλότερες στην Ευρώπη — και οι γεννήσεις εκτός γάμου παραμένουν σπάνιες.
Οι αρχές αναγνωρίζουν τον αντίκτυπο των κλεισίματος σχολείων, ειδικά σε αγροτικές περιοχές, όπου κάποια παιδιά μπορεί να διανύουν έως και 80 χλμ καθημερινά. Ωστόσο, οι δημογράφοι επισημαίνουν ότι μόνο οικονομικά κίνητρα δεν είναι πιθανό να αντιστρέψουν την τάση.
«Κανένα παιδί δεν θα μείνει χωρίς πρόσβαση στην εκπαίδευση, ανεξαρτήτως της απομακρυσμένης τοποθεσίας της κατοικίας του», δήλωσε η Ζαχαράκη.
Άλλες βιομηχανοποιημένες χώρες με ισχυρά συστήματα κοινωνικής πρόνοιας και ποιοτική φροντίδα παιδιών, όπως η Δανία και η Σουηδία, έχουν επίσης δυσκολευτεί να αυξήσουν τα ποσοστά γονιμότητας πάνω από το επίπεδο αναπλήρωσης.
