του Ν. Τόσκα
Οι προτάσεις Ντράγκι ζητούσαν 800 δις ευρώ αμυντικές δαπάνες για να προκληθεί γενικότερη οικονομική ανάπτυξη.
Η Ε.Ε. παρέχει χαμηλότοκα δάνεια 150 δις, αποπληρωμής σε 40 χρόνια και δάνεια 650 δις με τη δικλείδα της ρήτρας διαφυγής.
Η γερμανική ναυαρχίδα των εξοπλισμών Rheinmetall κάνει επενδύσεις σε όλο τον κόσμο και διαφημίζεται από τα ευρωπαϊκά μέσα σαν επιτυχής προσπάθεια αλλά την ίδια στιγμή τα στοιχεία για την γερμανική οικονομία του δευτέρου τριμήνου του τρέχοντος έτους δείχνουν ότι η ανάπτυξη κατρακυλάει στο -0,3% από -0,1% που αναμενόταν και απειλείται κρίση για την κυβέρνηση του καγκελαρίου Μερτς, στην αρχή ακόμη της κυβερνητικής πορείας του.
Οι αμυντικές βιομηχανίες συγχωνεύονται
Πέραν της γερμανικής βιομηχανίας, η ιταλική Leonardo, με έσοδα 18 δις και 60.000 εργαζόμενους, η οποία κατασκευάζει αεροσκάφη, ελικόπτερα, ηλεκτρονικά, drones, τώρα συνεργάζεται με την τουρκική Baykar για κατασκευή επιθετικών drones. Ενώ εξαγοράσθηκε και η ιταλική Piaggio από την ίδια τουρκική εταιρεία.
Η ισπανική Expal Systems, μια από τις μεγαλύτερες παραγωγούς πυρομαχικών στην Ευρώπη, πουλιέται στην Rheinmetall έναντι 1,1 δις και η ελληνική ΕΛΒΟ στη Θεσσαλονίκη που κατασκεύαζε τεθωρακισμένα και πολιτικού τύπου οχήματα πουλιέται ολόκληρη σε ισραηλινή εταιρεία.
Από το 2021 παρατηρήθηκε μια αύξηση των συγχωνεύσεων αμυντικών βιομηχανιών κατά 45% έναντι των συγχωνεύσεων των υπόλοιπων βιομηχανιών που αυξήθηκαν κατά 30%.
Η ευρωπαϊκή παραγωγή σε αεροσκάφη και πλοία συγκεντρώνεται στη βρετανική BAE, την ιταλική Leonardo και την γαλλική Thales.
Η γαλλική Airbus Defence and Space και η σουηδική Saab παράγουν αεροσκάφη και υποβρύχια. Η γερμανική Rheinmetall παράγει τεθωρακισμένα οχήματα και πυροβόλα ενώ έκανε συνεργασία με την αμερικανική Lockheed Martin για την παραγωγή μερών του αεροσκάφους F-35.
Σαν αρχικό συμπέρασμα, βλέπουμε συγκεντροποίηση των αμυντικών βιομηχανιών σε Γερμανία, Γαλλία, Ιταλία και σε χώρες ευκαιρίας εκτός Ε.Ε. (Τουρκία, Ισραήλ) που τρέχουν να εκμεταλλευτούν το πρόγραμμα χρηματοδότησης SAFE, να κερδίσουν από τις πωλήσεις στην Ουκρανία και να επηρεάσουν την αμυντική πολιτική της Ευρώπης.
Η ανοδική πορεία της γερμανικής Rheinmetall σε αντίθεση με την γερμανική οικονομία
Ο ευρωπαϊκός αμυντικός τομέας βρίσκεται σε ανοδική πορεία με αύξηση στο 2,4% του ευρωπαϊκού ΑΕΠ το 2025 από 1,3 που ήταν το 2023 και στόχευση του ΝΑΤΟ στο 5% μέχρι το 2035, με τη βοήθεια του ReArm 2030 και τα 150 δις του προγράμματος SAFE.
Μόνο η Rheinmetall έχει παραγγελίες 62,6 δις και αύξηση 25-30% στις εξαγωγές. Η εταιρεία επένδυσε 192 εκατομ. σε εργοστάσιο εκρηκτικών στην Ουγγαρία και 188 εκατομ. σε εργοστάσιο κατασκευής πυροβόλων στην Γερμανία. Στη Βουλγαρία επένδυσε 1 δις σε εργοστάσιο κατασκευής πυρίτιδας. Στην Ινδία έκανε συνεργασία με την ινδική SMPP κάτω από το μότο ‘’Make in India-Make for the World’’, για να στοχεύσει στην τοπική αγορά αλλά και στην Νότια Αφρική και Μέση Ανατολή, όπου οι απευθείας εξαγωγές από την Γερμανία σκόνταφταν στις αντιρρήσεις της γερμανικής κοινής γνώμης και της Αριστεράς λόγω των δικτατορικών καθεστώτων.
Η στρατιωτική βοήθεια στην Ουκρανία
Τον Μάιο για πρώτη φορά το αμερικανικό πακέτο εξοπλισμών στην Ουκρανία δεν ήταν δωρεάν. Η Γερμανία έδωσε στρατιωτική βοήθεια 5 δις, η Νορβηγία 1,5 δις, το Βέλγιο 1,2 δις, η Ολλανδία, η Μ. Βρετανία και η Δανία από 500-600 εκατ. η καθεμία.
Από τα 10,5 δις που δόθηκαν τον Μάιο-Ιούνιο 2025 τα 4,6 δις ήταν παραγγελίες από εργοστάσια και τα υπόλοιπα από αποθέματα.
Από την αρχή του πολέμου μέχρι τον Ιούνιο του 2025 η Ευρώπη έδωσε 35,1 δις σε στρατιωτική βοήθεια από αγορές, 4,4 δις περισσότερα από την αμερικανική βοήθεια.
Η υποχρεωτική στρατιωτική θητεία επεκτείνεται
Μετά την εισβολή στην Ουκρανία ο καγκελάριος Σολτς ανακοίνωσε την ‘’στροφή στην πολιτική’’ – Zeitenwende, που αφορούσε όχι μόνο την αύξηση των εξοπλισμών και την βοήθεια στην Ουκρανία αλλά και την επιστροφή στη στρατιωτικοποίηση της γερμανικής κοινωνίας.
Κάτι αντίστοιχο απλώθηκε σταδιακά και στην υπόλοιπη Ευρώπη.
Στη Γερμανία η υποχρεωτική θητεία καταργήθηκε το 2011 αλλά τώρα επανέρχεται ένα ερωτηματολόγιο για τους νεαρούς από 18 ετών, εθελοντικό για την ώρα αλλά υποχρεωτικό από το 2027, στο οποίο θα γράφουν αν θέλουν να κληθούν σαν έφεδροι για ασκήσεις και στρατιωτική εκπαίδευση.
Στη Γαλλία η υποχρεωτική θητεία καταργήθηκε το 1996 αλλά το 2019 ο Μακρόν εισήγαγε την υποχρεωτική στρατιωτική εκπαίδευση ενός μηνός, κάτι που δεν έχει υλοποιηθεί για την ώρα.
Στην Πολωνία η θητεία καταργήθηκε το 2008 αλλά γίνεται στρατιωτική εκπαίδευση στα σχολεία.
Στη Σουηδία καταργήθηκε το 2010 αλλά επανήλθε το 2017. Οι νέοι από ηλικίας 18 ετών δίνουν τα στοιχεία τους και στρατεύεται το 5-10%.
Η Φινλανδία δεν εγκατέλειψε ποτέ την υποχρεωτική θητεία.
Η Νορβηγία και Δανία έχουν υποχρεωτική θητεία μέσω κλήρωσης για άνδρες και γυναίκες.
Οι Βαλτικές χώρες επανέφεραν την υποχρεωτική θητεία, διάρκειας περί τους 11 μήνες.
Στην Ελλάδα η θητεία είναι 9-12 μήνες.
Στην Τουρκία είναι 6 μήνες αλλά μετά τον πρώτο μήνα μπορούν να την εξαγοράσουν έναντι του αντίστοιχου των 5.000 ευρώ.
Οι πολεμικές βιομηχανίες κερδίζουν, οι χώρες χάνουν
Αρκετές χώρες της Ευρώπης αύξησαν τους αμυντικούς προϋπολογισμούς κύρια για την αγορά πολεμικού υλικού.
Η Γερμανία αύξησε τα έξοδα για την άμυνα το 2024 κατά 28% και έφτασε τα 88,5 δις.
Η Πολωνία αύξησε κατά 31% και ξόδεψε 38 δις ευρώ.
Η Μ. Βρετανία αύξησε τις δαπάνες κατά 2,8% για να φτάσει τα 81,8 δις.
Η Γαλλία αύξησε κατά 6,1% και έφτασε τα 64,7 δις.
Η Σουηδία, την πρώτη χρονιά σαν μέλος του ΝΑΤΟ, αύξησε τις δαπάνες κατά 34% και έφτασε τα 12 δις.
Οι ευρωπαϊκές χώρες του ΝΑΤΟ ξόδεψαν συνολικά 454 δις ευρώ το 2024 που αναλογεί στο 30% των αμυντικών εξόδων της Συμμαχίας.
Παρά τις τεράστιες αμυντικές δαπάνες οι μεγάλες χώρες-‘’ατμομηχανές’’ της Ευρώπης αδυνατούν να ανακάμψουν, συνολικά.
Για παράδειγμα στη Γαλλία το μεγάλο πρόβλημα βρίσκεται στα δημόσια οικονομικά: το έλλειμμα παραμένει στο -5,4% του ΑΕΠ και το χρέος, αντί να μειώνεται, αυξάνεται από 113% του ΑΕΠ το 2024 σε 116,5% το 2025 και αναμένεται να φθάσει στο 121,5% το 2027. Με άλλα λόγια, η Γαλλία παλεύει να ισορροπήσει ανάμεσα σε χαμηλή ανάπτυξη και υψηλό χρέος, σε ένα περιβάλλον πολιτικής αβεβαιότητας και διεθνών εντάσεων.
Η γαλλική κυβέρνηση Μπαiρού αναγκάζεται να υποσχεθεί αύξηση φόρων στους πλούσιους για να κατευνάσει τους Σοσιαλιστές και ευέλικτο μεταναστευτικό για να κατευνάσει την Ακροδεξιά.
Η Γερμανία μπορεί να έχει χαμηλά ελλείμματα αλλά έχει χαμηλή παραγωγικότητα και ανάπτυξη.
Η γερμανική κυβέρνηση Μερτς μπαίνει όλο και πιο βαθιά στο ‘’βάλτο’’ του Ουκρανικού, αυξάνει τις παραγγελίες αμερικανικών όπλων για να καλοπιάσει τον Τράμπ, διαφημίζει τις επιτυχίες της γερμανικής παραγωγής όπλων και στρατιωτικοποιεί την κοινωνία.
Και οι δυο κυβερνήσεις (Γαλλία, Γερμανία), αδυνατούν να προκαλέσουν ανάπτυξη και σπρώχνουν τις μάζες στην Ακροδεξιά.
Συμπεράσματα
-Όπως αναμενόταν, η αμυντική βιομηχανία στην Ευρώπη παρά τις ‘’ενέσεις’’ από τις κυβερνήσεις αδυνατεί να φέρει συνολικότερη ανάπτυξη.
-Η αμυντική βιομηχανία δεν μπορεί να τροφοδοτήσει την γενικότερη τεχνολογική ανάπτυξη ούτε την παραγωγή ούτε να βελτιώσει το επίπεδο των εργαζόμενων.
-Όπως ήταν αναμενόμενο οι στρατιωτικές δαπάνες αύξησαν τα κέρδη του στρατιωτικού-βιομηχανικού πλέγματος και ΜΟΝΟ.
-Η πολεμική οικονομία των χωρών στη διάρκεια του Β’ Παγκόσμιο Πόλεμο δεν αντιγράφεται. Η Ιστορία δεν επαναλαμβάνεται.
-Η στρατιωτικοποίηση της Ευρώπης δυναμώνει το στρατιωτικο-βιομηχανικό πλέγμα και αυξάνει την επιρροή του στις πολιτικές αποφάσεις.
-Οδηγεί σε αντιπαραθέσεις και κινδύνους ανάφλεξης στην Ευρώπη και στον περίγυρό της.
-Η στρατιωτικοποίηση της Δύσης οδηγεί σε συσπείρωση των Ασιατικών δυνάμεων όπως φαίνεται από την σύνοδο της Σαγκάης και το καλό κλίμα Ρωσίας-Κίνας-Ινδίας.
-Η συμμετοχή του Ερντογάν στην παραπάνω σύνοδο δείχνει τις δυνατότητες της Τουρκίας να παίζει σε πολλά επίπεδα και βάζει την Ελλάδα, με την μονομερή εξωτερική πολιτική της, σε περιοχή αντιπαράθεσης με τις ασιατικές υπερδυνάμεις.
-Οι αδύναμες στρατιωτικά ευρωπαϊκές δυνάμεις αναγκάζονται να συνεργαστούν με την Τουρκία και να παραγκωνίσουν την έτσι κι αλλιώς δεδομένη Ελλάδα.
-Η προσανατολισμένη στην αντιπαράθεση με τη Ρωσία Ευρώπη τείνει να υπερκερασθεί από τις τεχνολογικά υπέρτερες ΗΠΑ και την Ασία με την τεράστια παραγωγικότητα.
-Η ελληνική κυβέρνηση της Ν.Δ. παραχωρώντας τα πάντα από βιομηχανική παραγωγικότητα, αγροτική, αμυντική βιομηχανία μέχρι ζωτικό χώρο χάριν της εσωτερικής ηρεμίας και της κυβερνητικής εξουσίας, τείνει να οδηγήσει τη χώρα σε απώλεια κυρίαρχου χώρου και σε περιπέτειες.
(Ο Νίκος Τόσκας είναι υποστράτηγος ε.α. και πρώην υπουργός)
