Αυτή την εβδομάδα, ο Ρώσος πρόεδρος Βλαντιμίρ Πούτιν έστειλε ένα σαφές μήνυμα στην Ουκρανία και τους Ευρωπαίους συμμάχους της: η Μόσχα μπορεί να συνεχίσει, γιατί έχει ισχυρούς φίλους.
Ο Ρώσος ηγέτης βρέθηκε πλάι-πλάι σε διάφορες εκδηλώσεις στην Κίνα με τους ανθρώπους που του έχουν επιτρέψει να διεξάγει τον πόλεμο κατά της Ουκρανίας για όσο διάστημα και με την ένταση που έχει: τον Κινέζο ηγέτη Σι Τζινπίνγκ, τον Ινδό πρωθυπουργό Ναρέντρα Μόντι, τον Ιρανό πρόεδρο Μασούντ Πεζεσκιάν και τον Βορειοκορεάτη Κιμ Γιονγκ Ουν.
Πάνω από τρία χρόνια μετά από αυτό που ο Πούτιν θεώρησε ότι θα ήταν μια γρήγορη εκστρατεία κατάληψης του αδύναμου γείτονα, η Ρωσία δεν θα μπορούσε να στηρίξει τη μάχη χωρίς χρήματα από την Κίνα και την Ινδία, όπλα από το Ιράν και, σε μικρότερο βαθμό, στρατιωτικό προσωπικό από τη Βόρεια Κορέα.
Ωστόσο τα μηνύματα τόσο από την σύνοδο κορυφής όσο και από τη στρατιωτική παρέλαση που φιλοξένησε η Κίνα αυτήν την εβδομάδα ξεπερνούν κατά πολύ τον πόλεμο στην Ουκρανία.
Οι ηγέτες που συγκεντρώθηκαν στην Κίνα μπορεί να μην συμφωνούν σε όλα. Μερικοί μπορεί να μην συμπαθούν καν ο ένας τον άλλον ιδιαίτερα. Βρίσκονται ωστόσο ενώπιον μιας μοναδικής ευκαιρίας να τερματίσουν την κυριαρχία της Δύσης στη διεθνή σκηνή.
Η Ευρώπη έχει κάθε λόγο να φοβάται ότι μπορεί να βρεθεί στο στόχαστρο.
Οι εκδηλώσεις των τελευταίων ημερών αποκάλυψαν μια σειρά από πειστήρια για το γιατί η Ευρώπη πρέπει να επανεξετάσει την ασφάλειά της: Έχει ξοδέψει τα τελευταία χρόνια προσπαθώντας να απομονώσει τον Ρώσο ηγέτη και να στραγγαλίσει τη ρωσική οικονομία. Κι όμως ο Πούτιν ήταν εκεί, στο πλευρό μερικών από τους πιο ισχυρούς άνδρες του κόσμου, επαναβεβαιώνοντας την φιλία τους.
«Η Ρωσία προσπαθεί να δείξει ότι, ακόμα και αν έχει απομονωθεί από τον δυτικό κόσμο, εξακολουθεί να έχει εταίρους και συμμάχους που είναι οικονομικά ισχυρές χώρες… Και αυτή η απομόνωση δεν σημαίνει ότι η ρωσική οικονομία θα καταρρεύσει ή ότι η Ρωσία δεν θα μπορέσει να στηρίξει την πολεμική της προσπάθεια», δήλωσε στο CNN η Νατία Σεσκουρία, συνεργάτης του Royal United Services Institute (RUSI).
Η διεθνής τάξη που καθιερώθηκε μετά το τέλος του Ψυχρού Πολέμου κινδυνεύει ξεκάθαρα να διαλυθεί.
Οι Ηνωμένες Πολιτείες έχουν πάψει να είναι ο αξιόπιστος σύμμαχος που ήταν κάποτε για την Ευρώπη, η οποία καλείται παράλληλα να αντιμετωπίσει τα δικά της προβλήματα, συμπεριλαμβανομένης της ανόδου του ακροδεξιού εθνικισμού.
Η Ρωσία, η Κίνα, η Ινδία και άλλες χώρες – που αρνούντναν έναν κόσμο υπό την ηγεμονία των ΗΠΑ – παρατηρούν εδώ και καιρό αυτή την καμπή. «Η καθιερωμένη κυριαρχία της δυτικής συμμαχίας στις διεθνείς υποθέσεις μειώνεται, και βλέπουν την ευκαιρία να αρχίσουν, σοβαρά, να επανασχεδιάζουν το διεθνές σύστημα», δήλωσε στο CNN ο Τζον Λάου, επικεφαλής εξωτερικής πολιτικής στο think tank New Eurasian Strategies Centre.
Αυτή η εβδομάδα αποκάλυψε αυτές τις φιλοδοξίες για όλους, ακόμα και για τον Τραμπ.
Ο Τραμπ έλαβε το μήνυμα. «Παρακαλώ μεταφέρετε τους θερμούς μου χαιρετισμούς στον Βλαντιμίρ Πούτιν και στον Κιμ Γιονγκ Ουν, καθώς συνωμοτείτε εναντίον των Ηνωμένων Πολιτειών της Αμερικής», έγραψε σε μήνυμα προς τον Σι.
Μια εξίσωση με αντιδυτικά αισθήματα, οικονομικές συμφωνίες και συναλλαγές
Παρά τις πρόσφατες χειραψίες και τα χαμόγελα, η προσέγγιση της Κίνας και της Ινδίας στον πόλεμο χαρακτηρίζεται από πραγματισμό, σημειώνουν αναλυτές.
Οι δύο χώρες διακηρύσσουν συνεχώς την ουδετερότητά τους, ενώ ταυτόχρονα τον τροφοδοτούν παρέχοντας οικονομική στήριξη στη Ρωσία.
Η Κίνα και η Ινδία δεν δίστασαν να παρέμβουν όταν οι δυτικοί σύμμαχοι της Ουκρανίας επέβαλαν κυρώσεις στο ρωσικό πετρέλαιο, μια βασική πηγή εσόδων για τη Μόσχα.
Εξασφάλισαν έτσι φθηνότερη ενέργεια, αλλά οι ειδικοί επισημαίνουν ότι η σχέση αυτή δεν περιορίζεται μόνο στα χρήματα. Παρότι ούτε η Κίνα ούτε η Ινδία επιθυμούν άμεση σύγκρουση με τη Δύση, και οι δύο χαίρονται να βλέπουν τη Ρωσία να προωθεί μια αντιδυτική ατζέντα.
«Η Κίνα είναι πολύ πιο κοντά στη Ρωσία όσον αφορά τον πολυπολικό κόσμο και τη μείωση της δυτικής επιρροής γενικότερα. Υπάρχει ιδεολογική συγγένεια αλλά και καθαρό οικονομικό συμφέρον», σημείωσε η Νατία Σεσκουρία.
Η ατζέντα της Ρωσίας ενάντια στην παγκόσμια τάξη υπό την ηγεμονία των ΗΠΑ ταιριάζει επίσης με τη στρατηγική αφήγηση της Ινδίας, σύμφωνα με τον Τζον Λάου. «Οι Ινδοί δεν φαίνεται να ενοχλούνται να βλέπουν τη Ρωσία να προωθεί αυτήν την ατζέντα υπεράσπισης του Παγκόσμιου Νότου και της προσαρμογής του συστήματος παγκόσμιας διακυβέρνησης στις αναδυόμενες οικονομίες με μεγάλους πληθυσμούς», είπε.
Η Κίνα και η Ινδία είναι σήμερα οι δύο μεγαλύτεροι αγοραστές ρωσικού πετρελαίου και άνθρακα, με την Κίνα να είναι επίσης ο δεύτερος μεγαλύτερος αγοραστής ρωσικού φυσικού αερίου και προϊόντων πετρελαίου.
Η υποστήριξη εκτείνεται πέρα από το πετρέλαιο. Σύμφωνα με το αμερικανικό υπουργείο Οικονομικών, κινεζικές και ινδικές εταιρείες παρέχουν στη Ρωσία τεχνολογίες διπλής χρήσης, δηλαδή εξαρτήματα που μπορούν να χρησιμοποιηθούν τόσο για πολιτικούς όσο και για στρατιωτικούς σκοπούς, όπως chips ή τηλεπικοινωνιακό εξοπλισμό που η Ρωσία δεν μπορεί να προμηθευτεί από αλλού λόγω των δυτικών κυρώσεων.
«Αρκεί να δει κανείς τον αριθμό των κινεζικών εξαρτημάτων στα ρωσικά drones που φτάνουν στην Ουκρανία για να καταλάβει πόσο σημαντικός προμηθευτής είναι η Κίνα», πρόσθεσε ο Λάου.
Παράλληλα, η Ουκρανία και οι ευρωπαϊκοί σύμμαχοί της δεν πρόκειται να απορρίψουν πλήρως την Ινδία και την Κίνα, καθώς γνωρίζουν ότι, αν κάποιος μπορεί να ασκήσει πραγματική πίεση στον Πούτιν για να τερματίσει τον πόλεμο – απουσία σκληρότερων μέτρων από τον Τραμπ – είναι πιθανόν το Πεκίνο και, σε μικρότερο βαθμό, η Νέα Δελχί.
Η Βόρεια Κορέα και το Ιράν, από την άλλη, στέκονται σταθερά στο πλευρό της Ρωσίας. Ήδη βρίσκονται σε καθεστώς κυρώσεων και έχουν απομονωθεί από τη Δύση λόγω των πυρηνικών προγραμμάτων τους, επομένως έχουν λίγα να χάσουν.
Το Ιράν ήταν ιδιαίτερα χρήσιμο για τη Μόσχα στους πρώτους μήνες του πολέμου, παρέχοντας τεχνογνωσία για την αντιμετώπιση των κυρώσεων. Παρείχε επίσης πολύτιμο στρατιωτικό εξοπλισμό – όπως το drone Shahed – που έχει αλλάξει σημαντικά τον τρόπο που η Μόσχα μάχεται στην Ουκρανία.
Οι δύο χώρες υπέγραψαν ακόμη νέα συμφωνία συνεργασίας και ξεκίνησαν κοινές στρατιωτικές ασκήσεις.
Ωστόσο, η Τεχεράνη έμαθε με τον σκληρό τρόπο ότι οποιαδήποτε συμμαχία με τη Ρωσία έχει σαφή όρια.
Ο Πούτιν δεν βοήθησε το Ιράν όταν δέχθηκε επίθεση από το Ισραήλ και, αργότερα, τις ΗΠΑ το καλοκαίρι. Και πέρα από τη διευκόλυνση ασφαλούς εξόδου για τον πρώην Σύριο Πρόεδρο Μπασάρ αλ-Άσαντ, πρώην βασικό σύμμαχο τόσο της Ρωσίας όσο και του Ιράν, ο Πούτιν δεν παρενέβη όταν το καθεστώς Άσαντ ανατράπηκε τον Δεκέμβριο.
Για τη Βόρεια Κορέα, απομονωμένη και φτωχή, η σχέση με τη Ρωσία παραμένει καθαρά συναλλακτική, σύμφωνα με τη Σεσκουρία. Η Ρωσία χρειάζεται άνδρες, και η Βόρεια Κορέα είναι πιθανώς η μόνη χώρα που μπορεί πολιτικά να στείλει ανθρώπους να πολεμήσουν σε έναν πόλεμο με τεράστιες απώλειες στη ρωσική πλευρά.
«Δεν έχουν πολλά να χάσουν, με την έννοια ότι δεν υπάρχει κοινή γνώμη ή αντίσταση που να μπορεί να αντιταχθεί στην απόφαση του Κιμ να στείλει στρατεύματα στην Ουκρανία», τόνισε η Σεσκουρία.
Πραγματισμός πάνω απ’ όλα;
Η θερμή υποδοχή που έτυχε ο Πούτιν στην Κίνα, σε συνδυασμό με την επίδειξη στρατιωτικής και διπλωματικής ισχύος κατά τη διάρκεια της συνόδου και της στρατιωτικής παρέλασης, είχε στόχο να περάσει ένα μήνυμα.
«Εδώ έχουμε ένα σύμβολο μιας ομάδας χωρών που δεν είναι ακριβώς οι καλύτεροι φίλοι, αλλά έχουν κοινά στρατηγικά συμφέροντα και μπορούν να ευθυγραμμιστούν, δείχνοντας στις ΗΠΑ και τους συμμάχους τους ότι αποτελούν δύναμη που πρέπει να λογαριάζεται», σημείωσε ο Τζον Λάου.
«Αυτό είναι, το λιγότερο, ανησυχητικό, κάποιοι θα έλεγαν και τρομακτικό, αλλά πρέπει να αναρωτηθεί κανείς πόσο βιώσιμο είναι αυτό», πρόσθεσε.
Οι αλλαγές που αντιπροσωπεύουν τα γεγονότα στην Κίνα δεν έγιναν μέσα σε μια νύχτα. Η Ευρώπη μπορεί να αιφνιδιάστηκε όταν η Ρωσία ξεκίνησε την πλήρους κλίμακας εισβολή στην Ουκρανία, αλλά έκτοτε έχει αλλάξει.
«Αρχίζουμε πλέον να βλέπουμε από τι αποτελείται η Ευρώπη και, όσον αφορά τις εξελίξεις στην άμυνα, μπορούμε να διαπιστώσουμε αξιοσημείωτες αλλαγές», είπε ο Λάου.
Πράγματα που πριν λίγα χρόνια θα ήταν αδιανόητα – όπως η αλλαγή του γερμανικού συντάγματος για αύξηση των αμυντικών δαπανών ή η ένταξη της ουδέτερης Σουηδίας και Φινλανδίας στο ΝΑΤΟ – συμβαίνουν τώρα λόγω των γεωπολιτικών μεταβολών που αναδείχθηκαν αυτήν την εβδομάδα.
Όσο κι αν οι χαριεντισμοί του Πούτιν με τους Σι και Μόντι προκάλεσε δυσφορία σε πολλές ευρωπαϊκές πρωτεύουσες, αυτή τη συμμαχία δένει η ανάγκη, ο οικονομικός πραγματισμός και η ανάδειξη αυτής της μοναδικής ευκαιρίας.
«Είναι μια πολύ λειτουργική σχέση, που δεν βασίζεται σε ισχυρή αμοιβαία συμπάθεια. Είναι συμμαχία συμφερόντων παρά συμμαχία κρατών», εξήγησε ο Λάου, προσθέτοντας ότι τα συμφέροντα μπορεί να μεταβληθούν και πολλά μπορούν να συμβούν τα επόμενα τρίαμιση χρόνια της προεδρίας Τραμπ.
«Δεν βρισκόμαστε στο στάδιο όπου όλα έχουν τελειώσει ξαφνικά, επειδή μερικοί ηγέτες που δεν μας αρέσουν συγκεντρώθηκαν στην Κίνα για μια μεγάλη γιορτή», κατέληξε.
