Νύχτα-νύχτα το Έπος του 1940: Πώς καταγράφηκαν όλες οι στρατιωτικές επιχειρήσεις – Νέο ντοκουμέντο

Το «Ημερολόγιο Επιχειρήσεων Γενικού Στρατηγείου 1940–1941» εκδόθηκε πριν λίγες εβδομάδες και αποτελεί ουσιαστικά μια νέα πρωτογενή πηγή για τα «έργα και ημέραι» του ελληνικού στρατού, σε όλη τη διάρκεια του πολέμου. Το Newsbomb σας παρουσιάζει τα κυριότερα σημεία

Οι στρατιωτικές επιχειρήσεις στο ελληνοαλβανικό μέτωπο, μέχρι και την αντίσταση κατά των Γερμανών στα οχυρά και την τελική παράδοση της χώρας στον κατακτητή. Περιγραφές ηρωισμού, υπερήφανων νικών, αλλά και αναπόφευκτων ηττών, που σηματοδότησαν το Έπος του 1940, όπως αναφέρονται, στην επίσημη στρατιωτική γλώσσα, και καταγράφηκαν στο «Ημερολόγιο Επιχειρήσεων Γενικού Στρατηγείου 1940–1941».

Νύχτα-νύχτα, μέσα στο κτήριο του ξενοδοχείου «Μεγάλη Βρετανία» που επιτάχθηκε ως το γενικό στρατηγείο, ο Συνταγματάρχης Στυλιανός Κιτριλάκης κατέγραφε όλες τις εξελίξεις από όλα τα σημεία του μετώπου, λαμβάνοντας τις ημερήσιες αναφορές από τις μεραρχίες που έδιναν τον υπέρ πάντων αγώνα στα μέτωπα.

«Το Ημερολόγιο Επιχειρήσεων του Γενικού Στρατηγείου 1940–41, το οποίο τηρήθηκε από τον τότε Συνταγματάρχη (ΠΒ) Στυλιανό Κιτριλάκη, αποτελεί μαρτυρία του πολέμου αυτού, γραμμένη σε μεγάλο βαθμό σε αυτό το κτίριο. Αποδίδει μια εποχή, ένα διάστημα που σφραγίστηκε από σημαντικές αποφάσεις, αλλά και από την προσήλωση του Ελληνικού λαού στην υπεράσπιση της Ελευθερίας του και φωτίζει την εξέλιξη των χερσαίων και αεροπορικών επιχειρήσεων από την αρχή του πολέμου, με την επιτυχημένη αντεπίθεση στην Ήπειρο, την απελευθέρωση της Βορείου Ηπείρου, ως τη σύμπτυξη των δυνάμεων μετά τη μάχη των Οχυρών τον Απρίλη του 1941, με τη Γερμανική εισβολή», ήταν τα λόγια του υπουργού Εθνικής Άμυνας Νίκου Δένδια κατά την πρόσφατη παρουσίαση αυτού του τόμου.

Το Newsbomb παρέλαβε τη νέα έκδοση και σας παρουσιάζει αυτό το ιστορικό ντοκουμέντο, που δίνει μια πιο άμεση -όσο και ψυχρή, όπως προβλέπεται στρατιωτικά- ανάλυση της συμμετοχής του στρατού της χώρας μας στον μεγάλο πόλεμο.

Τι περιλαμβάνει το Ημερολόγιο Επιχειρήσεων

Όπως μας εξηγεί ο Υπολοχαγός (ΠΖ) Δημήτριος Ξιφαράς, ο οποίος επιμελήθηκε της έκδοσης, ερευνώντας και σταχυολογώντας επί έναν τουλάχιστον χρόνο όλα τα επίσημα έγγραφα, τις αναφορές και τις διαταγές, που κατέφθαναν τότε στο Γενικό Επιτελείο, ώστε να προκύψει αυτό το σύνθετο αποτέλεσμα, η έκδοση περιλαμβάνει αυτούσιο, χωρίς περικοπές και προσθήκες, το ημερολόγιο επιχειρήσεων που συνέτασσε κάθε βράδυ το ΙΙΙ Γραφείο του Γενικού Στρατηγείου.

«Το χρονικό διάστημα που καλύπτει είναι από την 28η Οκτωβρίου 1940, μέχρι την 12η Απριλίου 1941, ημέρα κατά την οποία δόθηκε η διαταγή της σύμπτυξης του Τμήματος Στρατιάς Ηπείρου. Επίσης περιλαμβάνει σε ειδικά παραρτήματα, έγγραφα του Γενικού Στρατηγείου που αναφέρονται στο Ημερολόγιο, αντιστοιχίζοντας τα με το αρχείο της ΔΙΣ, το οποίο έχει ψηφιοποιηθεί και έτσι ο μελετητής μπορεί όποια διαταγή τον ενδιαφέρει να την παραλάβει για περαιτέρω μελέτη.

 

Σε επόμενο παράρτημα περιλαμβάνει τα πολεμικά ανακοινωθέντα που εκδόθηκαν από το ΙΙ Γραφείο του Γενικού Στρατηγείου, με τα οποία ο σύγχρονος μελετητής μπορεί να διαπιστώσει τον τρόπο με τον οποίο μεταδίδονταν στον πληθυσμό τα πολεμικά γεγονότα της εποχής. Επίσης, περιλαμβάνει αυτούσιες διαταγές οργάνωσης και λειτουργίας του Γενικού Στρατηγείου οι οποίες κρίθηκαν απαραίτητες να μεταγραφούν για να γίνει κατανοητή η καθημερινή λειτουργία του.

Στο επόμενο παράρτημα βρίσκονται αντίγραφα σχεδιαγραμμάτων επιχειρήσεων τα οποία αποτυπώνουν τα θέατρα του πολέμου και στο τέλος υπάρχει αντίγραφο του πρωτόκολλου επιτάξεως του ξενοδοχείου Μ. Βρετανία, το οποίο αποτελούσε την έδρα του Γενικού Στρατηγείου καθ’ όλη τη διάρκεια του πολέμου».

Την ίδια ώρα, η γραφή παραμένει σύμφωνη με την εποχή, καθώς «για λόγους ιστορικής πιστότητας του κειμένου, το ημερολόγιο παρατίθεται αυτούσιο, χωρίς περικοπές ή σχόλια, διατηρώντας ταυτόχρονα το πολυτονικό σύστημα γραφής και τυχόν ορθογραφικά ή συντακτικά λάθη. Με τον τρόπο αυτό, η παράδοση στο ευρύ αναγνωστικό κοινό μιας πρωτογενούς πηγής, είτε προσφέρει νέο φως στα γεγονότα είτε επιβεβαιώνει υπάρχουσες ερμηνείες, ενισχύει, σε κάθε περίπτωση, την εγκυρότητα της ιστορικής ερμηνείας και αποτρέπει τη διαμόρφωση παραμορφωμένων αντιλήψεων για την ιστορική πραγματικότητα», όπως εξηγεί ο ιστορικός.

«Το ημερολόγιο καταγράφει σε καθημερινή βάση, με επιτελικό και τεχνοκρατικό τρόπο, τον αγώνα του Ελληνικού Στρατού ενάντια στον Άξονα, από την έναρξη των επιχειρήσεων στις 28 Οκτωβρίου 1940 μέχρι και τις 12 Απριλίου 1941. Καταγράφει τις κινήσεις και τον ελιγμό των Μεγάλων Μονάδων. Επίσης περιγράφει τη δράση της αεροπορίας εκατέρωθεν και αντιληπτές κινήσεις των ιταλικών δυνάμεων.

Στο τέλος της καταγρα­φής των περισσότερων ημερών, αναφέρεται η κατεχόμενη από τα ελληνικά τμήματα στοι­χιζόμενη επί του εδάφους γραμμή. Ενίοτε, καταγράφονται το σκεπτικό, οι προβληματισμοί, οι οδηγίες και οι σημαντικές διαταγές του Γενικού Στρατηγείου για τις επιχειρήσεις, καθώς και οι δυσχέρειες που αντιμετώπιζαν καθημερινά οι μονάδες του μετώπου».

Ό,τι δηλαδή ακριβώς χρειάζεται ένας ερευνητής, που μελετά αυτή τη σελίδα της ιστορίας μας και το αμιγώς στρατιωτικό της σκέλος.

Η ιστορία, άλλωστε, και με αφορμή τις εθνικές μας επετείους αναδεικνύεται αυτό, αποτελεί τελικά μια ζωντανή επιστήμη, πρόθυμη να εξελιχθεί και να αναπροσαρμοστεί στα δεδομένα της κάθε εποχής και της ανάδειξης των γεγονότων με διαφορετικό κάθε φορά τρόπο – με προϋπόθεση βέβαια την πιστότητα, την αλήθεια και όλους αυτούς τους κανόνες που είχε ήδη θέσει από πολύ παλιά ο Ηρόδοτος…

Όπως σχολιάζει στο Newsbomb ο Διευθυντής της Διεύθυνσης Ιστορίας Στρατού, Συνταγματάρχης (ΠΖ) Κομήτης Δοξάκης, η σημασία της ορθής ιστορικής καταγραφής και αποτύπωσης, είναι εξαιρετικά σημαντική, τόσο για την ανάδειξη των γεγονότων όσο και για το μέλλον του λαού μας.

«Η Διεύθυνση Ιστορίας Στρατού συνεχίζοντας την πορεία ως αρχειακός φορέας από το μακρινό 1887, συμβάλει συστηματικά και στη στρατιωτική ιστοριογραφία της χώρας μας από το 1932, συνεχώς εξελισσόμενη και απαλλασσόμενη σταδιακά από ιδεολογικούς προσανατολισμούς, έχοντας παγιώσει έναν ιδιόμορφο τρόπο σύνταξης της στρατιωτικής ιστορίας με βάση το αρχειακό υλικό που διαθέτει και υλοποιεί την αποστολή της αυτή με τη συστηματική έκδοση του πρωτογενούς υλικού, μελετημένου, τεκμηριωμένου και επιμελημένου από το άρτια καταρτισμένο προσωπικό της.

Η σημασία της αξιοποίησης των πρωτογενών πηγών είναι πολύ σημαντική, αφού αποτελεί θεμελιώδες εργαλείο για την εμβάθυνση της ιστορικής γνώσης, καθώς εμπλουτίζει το υπάρχον πληροφοριακό υλικό φωτίζοντας πληρέστερα τα εξεταζόμενα ζητήματα.

Επιπλέον, η επαναπροσέγγιση των κατεστημένων γνώσεων μέσω της ανάδειξης των πηγών προάγει τον επιστημονικό αναστοχασμό και λειτουργεί ως εγγύηση για την αξιοπιστία των ιστορικών συμπερασμάτων. Με τον τρόπο αυτό η παροχή πρόσθετων τεκμηρίων υποβάλλει τις κατεστημένες γνώσεις στη βάσανο της περαιτέρω διερεύνησης και του επανελέγχου.

Στο πλαίσιο αυτό, η Διεύθυνση Ιστορίας Στρατού συνεχίζει την έκδοση του πολύτιμου αρχειακού υλικού της με ακρίβεια και σεβασμό στις πηγές και τους πρωταγωνιστές της εποχής, με σκοπό την ευχερέστερη πρόσβαση σε αυτό τόσο των ειδικών μελετητών όσο και γενικότερα του φιλίστορος κοινού», αναφέρει στη δήλωσή του.

Επιλεγμένες αναφορές του Ημερολογίου Επιχειρήσεων

28 ΟΚΤΩΒΡΙΟΥ 1940 – ΤΟ ΞΕΣΠΑΣΜΑ ΤΟΥ ΠΟΛΕΜΟΥ ΜΕΤΑ ΤΟ «ΟΧΙ»

Την 5ην ώραν της 28-10-40 30’ ανεφέρθησαν της ώρας καθ’ ήν εξέπνεε το επιδοθέν τελεσίγραφον ήρχισαν αι εχθροπραξίαι μεταξύ Ιταλικών εν Αλβανία δυνάμεων και ημετέρων τοιούτων.

Η αρχική διάταξις του στρατού ήτο η κάτωθι: Η διάταξις του Ελληνικού Στρατού από Βορρά προς Νότον κατά των ληφθέντων προληπτικών μέτρων ήτο η εξής κατά το σχέδιον εκστρατείας [Β’. Α] Τμήμα Στρατιάς Δυτικής Μακεδονίας (αντιστράτηγος ΠΙΤΖΙΚΑΣ Π.Σ.) από τον Γιουγκοσλαυικόν σύνορον μέχρι ΚΟΛΙΟ – ΣΤΡΑΤΣΑΝΗ (ναί) – ΣΜΟΛΙΚΑ (όχι) – ΑΡΜΑΤΑ (ναί) – ΚΟΝΤΟΥΡΟΥΤΣΟΣ (όχι) – ΜΕΤΣΟΒΟΝ (ναί). Β) VIII Μεραρχία από τού άνω ορίου μέχρι θαλάσσης. Το Τμήμα Στρατιάς διέθετε το Β’ και Γ’ Σώματα Στρατού και το απόσπασμα ΠΙΝΔΟΥ πλην της VIII Μεραρχίας εκ Βορρά προς Νότον:

1. Γ’ Σώμα Στρατού (αντ/γος ΤΣΟΛΑΚΟΓΛΟΥ Γ.) από Γιουγκοσλαυικόν σύνορον μέχρι Κολιον: ΣΜΑΡΔΕΝΗ (ναί) – ΔΕΝΔΡΟΧΩΡΙ (όχι) – ΑΠΟΣΚΕΠΟΣ – (1386,65) (ναί) – ΚΙΟΥΤΑ (όχι) – ΠΟΛΥΚΑΝΔΡΙΟΝ (ναί) – ΓΖΟΥΜΑΜΑΝΟΝ (ναί) – ΠΕΡΔΙΚΑ (ναί). Το Σώμα Στρατού εις τον τομέα τούτον διέθετε IV Ταξιαρχίαν (υποπρογεφυρώματα κλπ.), πλήρως επανδρωμένην με δύναμιν: IX Συνοριακού Τομέως (δυνάμεις ταξιαρχίας), 6 τάγματα πεζικού πλέον οχυρωμένα έργα, 3 ορειβατικά πυρ/χία, 12 πυρ/χία, μία αντιταρατούσα πυρ/χία, 2 πυρ/χία των 85 και 1 πυρ/χία των 105. Επίσης ανά εν τάγμα των 16, 30, 50, 65 και 68 συνταγμάτων πεζικού (Χ και XI Μεραρχιών) προεπιστρατευθέντα, μειωμένες δυνάμεις.
2. Β’ Σώμα Στρατού (αντ/γος ΠΑΠΑΔΟΠΟΥΛΟΣ ΔΗΜ.) από του άνω μνημονευθέντος Νοτίου ορίου του Γ’ Σώματος Στρατού μέχρι ΤΣΑΡΝΟ (ναί) – ΓΟΥΤΑΤΑ (ναί) – ΑΥΓΕΡΙΝΟΣ (όχι) – ΚΟΥΡΗ (όχι) – ΡΟΔΙΑ (ναί). Το Σώμα Στρατού από τον τομέα αυτόν. Την VIII Μεραρχίαν επιστρατεύσαν πλήρως με τα εξής δυνάμεις: IX Συν. τομέως (δυνάμεις ταξιαρχίας και πλέον οχυρωμένα έργα, 9 τάγματα πεζικού, 6 ορειβατικά πυρ/χία, 2 πεζικού πυρ/χία, 1 πυρ/χία 155 Β. Πυρ., 1 πυρ/χία 85 Β. Πυρ., 9 ορειβατικά πυρ/χία, γνωρίσεις, το Β’ σύνταγμα Α/Α πυρ/κού είναι πλέον το Σ. Στρατού είχε οδηγεί: Τάγμα του Συν/τος πεζικού περιοχής ΒΟΤΑΤΣΙΚΟΥ, τάγμα του Δ’ συνορ. του Κιλκίς και τάγμα Σ.Ο.Π. εις περιοχή ΕΛΕΥΘΕΡΟΧΩΡΙ, τάγμα συντ/τος εις περιοχή ΣΕΡΒΙΩΝ, τάγμα του 5ον συντ/τος πεζικού, ολιγάκις Ι Ο.Α. και ολιγάκι Σ.Ο.Π. εις περιοχή ΜΕΤΣΟΒΟΥ, ΙΙ Β’ Ο.Α. εις περιοχή ΚΑΤΕΡΙΝ και ένα 52 συντ/τος. Τα τάγματα πεζικού συνεπροπονήθησαν με το Ι Ταξιαρχίαν Πεκίνου όπου είχε συνθήκη εις γνήσιους. Το Τμήμα και των Σωμάτων της Μεραρχίας, χωρίς να έχει εξάφην υπόδειξη ασκήσεως του ίδιου σχηματισμού εντεταγμένων δυνάμεων. Επί πλέον των δυνάμεων τούτων υπόδειξη ακόλουθων μονάδων: Σ.Σ. εκ ΚΛΑΔΑΜΙΑΚΑΝ το 7ον συν/μα πεζικού (πλήρες), πυρ/χία των Σ.Ο.Π., εις ΤΡΙΚΑΛΑ δε πυρ/χία των 155 Α’.Σ.Β.Π.

29 ΟΚΤΩΒΡΙΟΥ 1940 – ΞΕΚΙΝΟΥΝ ΟΙ ΜΑΧΕΣ

VIII Μεραρχία. Τοις από του νοτίου όρου του Τ.Σ.Α.Μ. μέχρι θαλάσσης. Η VIII Μεραρχία διαθέτει: πλήρεις 3 τάγματα, 12 έτερα τάγματα, 9 ορειβατικά πυρ/χία, 1 πυρ/χία πεδινή των 85, 1 πυρ/χία πεδινή των 105, 1 ουλαμόν Α/Α πυρ/κού και 1 Βαρ. Πυρ. 2 ελαφρά πυρ/χία των 75, 1 ουλαμόν συνδέσμων, 1 ουλαμόν Βαρ. Πυρ. Το σύνολον των 9 ταγμάτων έξωθεν εντός ΜΕΣΟΛΟΓΓΙΟΥ με αποτέλεσμα ενίσχυσιν των αποδιδομένων περιοχών ΑΓΡΑΝ – ΦΙΛΙΠΠΙΑΔΑ.

Την 6ην ώραν μέχρι 5ην και 7 ώρας της 28 ήρχισε προσβολάι δια πυρών πυροβολικού άπαντα τα φυλάκια της μεθορίου.

Εις τον τομέα της VIII Μεραρχίας και του αποσπάσματος ΠΙΝΔΟΥ εξεδηλώθη και κύριος αγών άνευ άνευ ρήξεων. Η ημέρα προκλήθηκε δια ριπών φυσιγγίων, οπλοπολυβόλων και πυροβολικού, ανεπιτυχών εκ της πυράς εχθρού. Μεγαλυτέραν επίθεσιν έλαβεν ο τομέας της μεραρχίας ΠΙΝΔΟΥ συγκεκριμένως: α’) Εις την VIII Μεραρχίαν. Κυρίως περιοχές ΚΑΚΑΒΙΑΣ – ΑΓΙΑΣ – ΚΑΒΙΑΣ – ΑΡΔΕΝΙΚΟΥ και ΚΑΣΤΡΙΝΗΣ – ΛΑΜΠΗΣΙΝΗ και ΦΙΛΑΤΕΣ. Εις την περιοχή ΚΑΣΤΑΝΙΑΝΗΣ – ΚΑΚΑΒΙΑΣ – ΛΕΒΕΝΙΑΝΙΚΟΥ εχθρός θορυβούσα πυκνή συγκέντρωσις πυροβολικού. Ο εχθρός εισέβαλε προς ΛΕΒΕΝΙΑΝΕ 12 τάγματα υποστηριζόμενα πυροβολικώ. Επετέθη μετωπικά εις ΛΕΒΕΝΙΑΝΙΚΟΥ τούφλακον του ΦΙΛΑΤΩΝ 4 τάγματα.

β’) Απόσπασμα ΠΙΝΔΟΥ. Επετέθη δια 4-5 ταγμάτων και απώθησεν τμήματα εκ τού ύψ. ΣΤΑΥΡΟΣ. Ο εχθρός κατά την διάρκειαν της ημέρας εβομβαρδίσθη σποραδικά εις τον πόλην ΚΟΡΙΝΣΟΝ ανεππτύχ. Το αεροδρόμιον της ΤΑΤΟΪΟΥ με μικράς βλάβας της πρώτης επιθέσεως. Το αεροδρόμιον ανετράτησεν θύματα μεταξύ του αμάχου πληθυσμού εις δε την περιοχή VIII Μεραρχίας εβομβαρδίσθησαν τα ΔΟΛΙΑΝΑ το ΡΑΙΚΟΝ και το ΣΟΥΛΙΟΠΟΥΛΟΝ.

Το ΓΕΝΙΚΟΝ ΣΤΡΑΤΗΓΕΙΟΝ εξέδωκε τάς κάτωθι διαταγάς προς αντιμετώπισιν της άνω δημιουργηθείσης καταστάσεως:

1. Αι υπ’ αριθ. Α.Π. 101751/28-10-40 και 101752/28-10-40, δι’ ων καθίσταται σαφές ότι η ΕΛΛΑΣ περιέρχεται εις εμπόλεμον μετά της Ιταλίας κατάστασιν, ότι Άγγλοι αποφεύγουν σύμπασαι της Ελλάδος και ότι άμυνα Εθνικού εδάφους διεξάγη άπασα Στρατ. Διοικήσεις, αίτινες και ενετάλθησαν να εφαρμόσουν οσάκις επιστρατεύσεως.
2. Η υπ’ αριθ. Α.Π. 101755/28-10-40, δι’ ης δίδονται συμπληρωματικαί οδηγίαι εις τον διοικητήν της περιοχής Στρατιάς.
3. Η υπ’ αριθ. Α.Π. 101758/28-10-40 προς το Γ.Σ.Α.Μ., Β’ και Γ’ Σώματα Στρατού να εφαρμόσωσι αποστολάς αμυντικάς [Βα και κατά το δυνατόν μέρος επιθετικάς τοιούτας. Καθορίζεται συγκέντρωσις Ι Μεραρχίας περιοχή ΚΑΛΑΜΠΑΚΑΣ.

4 ΝΟΕΜΒΡΙΟΥ 1940 -Ο ΕΛΛΗΝΙΚΟΣ ΣΤΡΑΤΟΣ ΠΡΟΕΛΑΥΝΕΙ ΣΤΗΝ ΗΠΕΙΡΟ

VIII Μεραρχία. Αγών πυροβολικού εκατέρωθεν. Συνεχεῖς αεροπορικοί βομβαρδισμοί τμημάτων μας επί τοποθεσίας.

Β’ Σ. Στρατού. Εις την περιοχήν ΠΙΝΔΟΥ συνεχίσθη η κίνησις των ημετέρων και κατάληψις ευνοϊκών θέσεων. Ανεκατελήφθη η ΒΟΒΟΥΣΑ δι’ επιθέσεως, του εχθρού τραπέντος προς Βορράν.

Εις το λοιπόν μέτωπον ουδέν αξιοσημείωτον.

Γ’ Σ. Στρατού. Ημέτεροι κατέλαβον το ύψ. 1180 (Β. χωρίου ΤΡΕΝ), επιθεσις δε του εχθρού επί ΒΕΡΝΙΚ απεκραύνθη. Εχθρική αεροπορία λίαν δραστήρια έφ’ όλου του μετώπου.

Η υπ’ αριθ. 13089/4-11-40 προς την II Μεραρχίαν διατασσόμενη όπως διά μεταφορικών μέσων Μ. Ιππικού ώθηση όγκον Μεραρχίας εις περιοχήν ΚΑΤΣΟΥΦΛΙΑΝΗΣ και τάγμα εις ΚΡΑΝΙΑΝ δια την απαγόρευσιν των εις ταύτην συγκλινούσων οδεύσεων από βορρά, βορειοδυμών και δυσμών.

9 ΝΟΕΜΒΡΙΟΥ 1940

Γ’ Σώμα Στρατού. Ημέτερα περίπολος προς ΠΟΛΟΣΚΑ έβλήθη διά πολυβόλων από ΚΙΟΥΣΕΣ και Νοτίως. Εχθρική επιθετική αναγνώρισις μικράς δυνάμεως 16:30 προς ΚΟΝΤΡΑ – ΚΟΥΓΙΟΥΒΙΤΣΑ – ΚΟΡΟΜΗΛΙΕΣ υποστηρίχθησαν διά πυροβολικού. Απεκρούσθη 17ην ώραν. Ουδεμία δράσις αεροπορίας εχθρικής.

Β’ Σώμα Στρατού. Συνεχίσθη ο αγών του εχθρού εις την περιοχήν ΔΙΣΤΡΑΤΟΥ. Ημέτερα τμήματα την πρωϊαν κατέλαβον το χωρίον ΔΙΣΤΡΑΤΟΝ και κινήθησαν προς ΠΛΑΕΣ – ΚΟΝΤΣΙΤΣΑΝ τμήμα προς καταδίωξιν του εχθρού. Ημέτερα επίσης τμήματα (Φρίξι) διεπέρασαν προς ΠΑΛΙΟΧΩΡΙΟΝ – ΠΑΔΕΣ, ΠΛΑΕΣ – ΠΟΥΡΚΑ. Πυρ/χία VIII Μεραρχίας έβαλεν προς ΠΟΔΙΟΠΟΛΗΝ. Υποχώρησις εχθρού δικαιολογημένη. Επεκράτησεν αγών ευρύς εις τας γραμμάς του εχθρού τρίταξιν διεκιολογηθη. Εις ΔΙΣΤΡΑΤΟΝ συνελήφθησαν 100 αιχμάλωτοι του εχθρού και πολλοί τραυματίαι.

VIII Μεραρχία. Κατάστασις αμετάβλητος. Ο εχθρός παρέχει την εντύπωσιν ότι προ του μετώπου του Τομέως ΝΕΓΡΑΔΕΣ (ΕΛΑΙΑ) ηλάττωσε την πυκνότητα της διατάξεως ην είχεν μέχρι τούδε. Ενδείξεις τούτου ότι δεν εξεδηλώθη το εις ΜΕΣΟΒΟΥΝΙ βαρύ Πυρ/κόν. Παρετηρήθησαν κινήσεις εκ ΠΑΡΑΚΑΛΑΜΟΥ προς ΔΟΛΙΑΝΑ. Ημέτερον απόσπ/μα μεταβάν εις ΑΓ. ΑΘΑΝΑΣΙΟΝ Β. ΒΡΟΥΤΣΙΜΕΝΗΣ χθές νύκτα ίνα καταστρέψη γέφυραν ήκουσαν φωνάς θορύβων και κινητήρας. Εις περιοχήν ΘΕΣΠΡΩΤΙΑΣ ουδεμία επαφή. Περίπολος Ιππικού εμφανισθείσα εις ΜΑΡΓΑΡΙΤΙ συνεπτύχθη.

Η Μονάς 620 (XVI Ταξιαρχία) την νύκτα 9-10η Νοεμβρίου αφικνείται εις ΛΑΡΙΣΣΑΝ.

22 ΝΟΕΜΒΡΙΟΥ 1940 – Ο ΣΤΡΑΤΟΣ ΚΑΤΑΛΑΜΒΑΝΕΙ ΤΗΝ ΚΟΡΥΤΣΑ

Την 18.20’ οι Στρατηγοί ΠΙΤΣΙΚΑΣ και ΤΣΟΛΑΚΟΓΛΟΥ ανέφερον την είσοδον του Ελλ. Στρατού εις ΚΟΡΥΤΣΑΝ, την κατάληψιν του ΙΒΑΝ ώς και την κατάληψιν του ΛΕΣΚΟΒΙΚΙΟΥ.

Την πληροφορίαν καταλήψεως ΛΕΣΚΟΒΙΚΙΟΥ επεβεβαίωσε το Β’ Σ.Σ. δι’ αναφοράς του την 21.40 ώραν.

Κατεχόμενη γραμμή εις το τέλος της ημέρας.

(Εκ Β. προς Ν.). ΣΒΕΝΤΖΑ – Δυτ. έξοδος ΤΣΑΓΚΟΠΙ – ΚΟΡΥΤΣΑ – ΚΙΑΦΕΤ ΚΕΡΙΤ – ΒΟΝΙΤΣΑ – ύψ. 810 (Δ. ΓΚΟΣΤΙΒΙΤΣΑ) – ύψ. 1150 – ΚΑΚΙΝΑΣ – ύψ. 1220 (Α. ΣΑΛΣΙΣΙ) – ΛΕΣΚΟΒΙΚΙ – ΓΚΛΑΝ – ύψ. 643 – ύψ. 698,25 ΜΕΛΙΣΟΠΕΤΡΑ οροθ. – Δυτ. έξοδος ΧΑΝΙ ΔΕΛΒΕΝΑΚΙ – ΑΓ. ΑΘΑΝΑΣΙΟΣ (Ν. ΚΑΣΤΑΝΙΑΝΗΣ) – ΚΕΡΑ- ΜΙΤΣΑ – ΔΡΑΧΟΒΑ (;) – ΜΑΛΙΑ ΚΤΕΝΙ (;) ΦΙΛΙΑΤΕΣ.

Και κατά την ημέραν ταύτην στερούμεθα πληροφοριών επί των συγκεντρώσεων και διατάξεων του εχθρού εις τα μετόπισθεν ώς και των ενεργουμένων ενισχύσεων του δι’ αποβάσεων κ.λ.π.

10 ΔΕΚΕΜΒΡΙΟΥ 1940 – ΜΑΧΕΣ ΜΕ ΞΙΦΟΛΟΓΧΕΣ

Α’ Σ. Στρατού. Ημέτερα τμήματα του αριστερού κατέχουσι την γραμμήν Β. και Β.Α. αντιπερισμάτων χωρίου ΜΙΠΟΣΙ – υψώματα χωρίου ΚΡΙΖΑ – ύψωμα Ν. ΚΟΝΙΑΚ.

Δεν υπάρχουν πληροφορίαι αν υπάρχει ή όχι επαφή μετά του εχθρού ως και αξία αυτής.

IV Μεραρχία. Προσκεχυμένα τμήματα της Μεραρχίας έφθασαν μέχρι της 16ης ώρας της σήμερον άνευ επαφής εις περιοχήν ΚΟΛΟΝΙΟ – ΜΑΛΙ ΣΠΑΤ – ΠΕΤΣΑΡΙ.

Επί του μετώπου της ΙΙΙ Μεραρχίας έλλειπουν πληροφορίαι.

II Μεραρχία. Τμήματα της Μεραρχίας ενεργούντα προς ΜΑΛΕΣΙΟΒΑΝ εντεύλακησαν εις εχθρόν μετά του εχθρού, ο οποίος κατέχοντα τούτην και υποστηριζόμενος υπό πυροβολικού. Σύνδεσμος μετά του δεξιού της Μεραρχίας και του αριστερού του Β’ Σ. Στρατού δεν υπάρχει.

Β’ Σ. Στρατού. Επί της κατευθύνσεως ΒΕΡΑΤΑΝΟΥ εσημειώθη ελαφρά προώθησις ημετέρων προωθητι επαφήν με εχθρόν κατέχοντα ΤΚΑΙΝΑ – ΒΙΟΣΓΚΑ – ΣΟΥΚΑΡΑ – ΤΣΕΠΙΑΝΙ – υψ. 850 – ΜΑΛΙΝΤΙ. Εν τη κατεύθυνσει ΦΡΑΣΕΡΙ – ΚΛΕΙΣΟΥΡΑ ουδεμία πρόοδος, του τμήματος μας εξικομιζομένου άνευ επαφή. Εν τη κατεύθυνσει ΧΟΤΟΒΑ – ΚΛΕΙΣΟΥΡΑ επαφή με εχθρόν οχυρωμένον υποστηριζόμενον δια πυροβολικού.

Επί του τέλους της ημέρας τμήματα του δεξιού του Β’ Σ. Στρατού προωθημένα προς υψήγιαν ΓΚΑΛΙΝΑΝ.

Τ.Σ.Δ.Μ. Συγκρότημα Κ. Η Χ Μεραρχία ενεργήσασα επιθετικώς κατέλαβεν ύψ. ΤΣΙΠΛΑ (1557) συνεχήσασα την ενέργειαν της προς ΚΑΒΑΝ. Την 18.10’ ώραν της σήμερον κατελήφθη εξ εφόδου δια της λόγχης το ΜΝΗΜΑ ΛΙΑΜΙΤ καθ’ ού βραδύτερον ο εχθρός ενήργησεν αντεπίθεσιν αποκρουσθείς μετ’ απωλειών. Αναγνωρίσεις Ιππικού ώθηθείσαι μέχρι τριγωνομετρικού Β. ΛΕΣΝΙΑ εύρον την περιοχήν ταύτην κενήν εχθρού.

Γ’ Σ. Στρατού. Εις τον Τομέα του Σώματος Στρατού αμεταβλήτως η κατάσταση λόγω της επικρατούσας κακοκαιρίας. Η δρασις περιορίσθη εις ανταλλαγήν πυρών Πεζικού – Πυροβολικού.

Αεροπορική δράσις. Ουδεμία αξιόλογος δράσις της εχθρικής αεροπορίας παρετηρήθη λόγω των δυσμενών δια την δράσιν της καιρικών συνθηκών.

23 ΔΕΚΕΜΒΡΙΟΥ 1940 – ΚΑΤΑΛΑΜΒΑΝΕΤΑΙ ΚΑΙ Η ΧΕΙΜΑΡΑ

Α’ Σ. Στρατού. III Μεραρχία. Κατελήφθη υπό τμημάτων της Μεραρχίας η ΧΕΙΜΑΡΑ. Τμήματα η μετά του εχθρού επαφή επί ΣΚΟΥΤΑΡ, ημέτεροι κατέσχον ύψ. 504. Επί της κοιλάδος του ποταμού ΣΟΥΣΙΤΣΑ συνεχίζεται η προχώρησις άνευ επαφής μετά του εχθρού. Περί την δεύτεραν τμήματα της Μεραρχίας αφίχθησαν εις ΚΑΛΔΡΑΤ άνευ επαφής.

IV Μεραρχία. Τμήματα του αριστερού της Μεραρχίας ευρίσκονται προ ΝΙΒΙΤΣΗΣ. Τό δεξιόν και το κέντρον επί των υψωμάτων 1200 – ΛΕΝΚΤΟΥΣΙ και Β.Α. αντιπεράσματα 1410.

Εφ’ όλου του μετώπου της Μεραρχίας τηρείται η επαφή μετά του εχθρού.

II Μεραρχία. Κατάστασις αμετάβλητος εφ’ όλου του μετώπου.

Εκδηλωθείσα ενέργειαι προ ΛΟΖΑΤΙ – ΤΕΠΕΛΕΝΙ με ευνοϊκή προοπτική διεκόπησαν λόγω σφοδράς χιονοθύελλης και πυκνοτάτης ομίχλης.

Γ’ Σ. Στρατού. Ουδεμία μεταβολή επί του μετώπου του Σώματος Στρατού μέχρι της (9.30’ ώρας). Έπεστέθησαν ημέτερα τμήματα προς ΘΙΛΙΖΑ. Κατά την διάρκεια της ημέρας εμφάνισις συμπαγούς εχθρού. Τμήματα του Σ. Στρατού επεκράτησαν δια της λόγχης κατελήφθη 1220 – 1150 – ΛΑΗ ΠΟΣΤΙΒΑΝΙ. Το ύψ. 850 δε κατελήφθη απογευματινάς ώρας ενέργειαι κατόπιν του φόνου του Διοικητού του επιτεθέντος εκεί Τάγματος. Το ύψ. 1220 – (1292) ανεκατελήφθη περί ώραν 16.30’ υπό του εχθρού αντεπιθέσεως επικρατούσης.

Κατά την επίθεσιν το Σώμα Στρατού είχε απώλειας 25% της δυνάμεως των επιτεθέντων Ταγμάτων του. Ιδιαίτερως εδοκιμάσθη η V Ταξιαρχία εις το 52 Σύνταγμα υπέστη μείωσιν του ηθικού και αντεκατεστάθη δια του 2ου Σ. Πεζικού. Η XV Μερ. προώθησε τάς εφεδρείαις της και ανέστειλε την προώθησιν του Πυρ/κού της. Η XI Μεραρχία συνενδέθη μετά της Χ ηωατίδης εις τον αυχένα ΝΤΕΡΒΙΣ.

Τ.Σ.Δ.Μ. Ε’ Σ. Στρατού (πρώς Συγκρότημα Κ). Περιοχή Β. ΔΕΒΟΛΙ. Ημέτερα Τμήματα κατά τάς εσπερινάς ώρας της χθές δέχθησαν αντεπίθεσιν τετρακάς υπό του εχθρού ηναγκάσθησαν να συμπτυχθώσιν επί αρχικήν βάση εχθρού εχθρός εις το δεξιόν της περιοχής τούτης ο εχθρός επιτεθείς εκ των κατευθύνσεων 1453 και ΠΟΥΛΑΤΙ, απεκρούσθη.

14 ΦΕΒΡΟΥΑΡΙΟΥ 1941 – ΙΤΑΛΙΚΕΣ ΑΝΤΕΠΙΘΕΣΕΙΣ

I. Επί του μετώπου του Τ.Σ.Δ.Μ.

• Λόγω ισχυράς πιέσεως του εχθρού εγκατελείφθη υπό των ημετέρων το ύψ. 1876.
• Νυκτερινή έγκαιρησις του εχθρού εις περιοχήν ΠΟΓΡΑΔΕΤΣ απέτυχε.

II. Επί του μετώπου του Τ.Σ.Η. (ανάλυσις της διοικήσεως υπό του Αντιστρατήγου Κομ. από της 4ης ώρας της σήμερα με έδραν τα ΙΩΑΝΝΙΝΑ).

• Εχθρική επίθεσις νυκτερινή εις περιοχήν ΜΙΡΤΣΚΟΥ ΣΑΛΣΙ απεκρούσθη.
• Εχθρικαί αντεπιθέσεις τόσον κατά την νύκτα της 13-14 τρέχοντος, όσον και κατά την ημέραν της 14ης κατά ύψ. 1178 (Β. ΜΑΛΙ ΣΕΝΤΕΛΗ) απεκρούσθησαν.
• Προσπάθεια όπως διεισδύση διά της χαράδρας μεταξύ υψ. 1178 και ΑΡΤΖΑ ΝΤΙ ΜΕΤΣΟ απέτυχε.

19 ΦΕΒΡΟΥΑΡΙΟΥ 1941 – ΟΙ ΙΤΑΛΟΙ ΕΤΟΙΜΑΖΟΥΝ ΤΗΝ ΕΑΡΙΝΗ ΑΝΤΕΠΙΘΕΣΗ

I. – Επί του μετώπου του Τ.Σ.Δ.Μ.: Ουδέν άξιον λόγου.

II. – Επί του μετώπου του Τ.Σ.Η.:

• Εν τη ζώνη του Β’ Σ. Στρατού: Ουδέν άξιον λόγου.
• Εν τη ζώνη του Α’ Σ. Στρατού: Αποκρούσις εχθρικής αντεπιθέσεως κατά χωρίου ΠΕΣΤΑΝΗ την νύκτα της 18 προς 19. Ενέργεια μας δυτικώς ΠΕΣΤΑΝΗ προσεκρούσεν εις αντίδρασιν εχθρού.

III. – Πληροφορία Γιουγκοσλαυικής πηγής φέρουσι επικείμενη Ιταλική επίθεση μεγάλης κλίμακος επί κατευθύνσεως ΓΚΛΑΒΑ – ΜΠΟΥΜΠΙΣΙ. Η πληροφορία αύτη συμπίπτει και με τας λοιπάς παρούσας ενδείξεις (συγκεντρώσεις παρατηρούμεναι κατά αεροπορικάς αναγνωρίσεις, ή δε επείγουσα παρατήρησις, σημαντικές κινήσεις αυτοκινήτων, καταθέσεις αιχμαλώτων) δια τούτο εξεδόθη εντολή, σημαντικής κινήσεως αύξησης. Διαταγή Γενικού Στρατηγείου, δι’ ης εξριστάτη η προσθήκη ποσού Α.Π. 665/19-2-41^3.

IV. – Δια της υπ’ αριθ. Α.Π. 10308/18-2-41 κρυπτογραφίας αναφοράς του Τ.Σ.Δ.Μ. ληφθείσης την 18 Φεβρουαρίου, το Τ.Σ.Δ.Μ. επαναλαμβάνει τας πληροφορίας περί επικειμένης Ιταλικής επιθέσεως εν τη ζώνη του, η συνακόλουθη τάς σχετικές ανακινήσεις εν τη διατάξει του, και αιτείται όπως η αναχώρησις της VI Μεραρχίας πραγματοποιηθή μετά την ενίσχυσιν της ζώνης του Τ.Σ.Δ.Μ. άφιξη ΧΧ Μεραρχίας.

Η αίτησις αύτη δεν εγκρίνεται, σχετικός δε εξεδόθη η υπ’ αριθ. 680/19-2-41 διαταγή.

5 ΜΑΡΤΙΟΥ 1941 – ΟΙ ΔΙΑΦΩΝΙΕΣ ΤΩΝ ΕΛΛΗΝΩΝ ΜΕ ΤΟΥΣ ΑΓΓΛΟΥΣ ΣΥΜΜΑΧΟΥΣ ΓΙΑ ΤΙΣ ΑΜΥΝΤΙΚΕΣ ΘΕΣΕΙΣ

VII. Το Ελληνικόν Γενικόν Στρατηγείον επανειλημμένως επεζήτησε να παρασύρη εις τους Άγγλους τα μειονεκτήματα της διαθέσεως των δυνάμεών μας (ΧΙΙ, ΧΙV, XVIII, VII, XIX Μεραρχιών Πεζικού και 19ης XIX Μηχανοκινήτου Μεραρχίας), εις δύο τας τοποθεσίας και το μέγα πλεονέκτημα της διαθέσεως άπασιν τούτων επί μίας οχυράς τοποθεσίας της αχυρωμένης τοιαύτης, και προσεπάθησε να μεταποιήση τούτο εις πλεονέκτημα ως επί της καταλήψεως και της τοποθεσίας ΒΕΡΜΙΟΥ. Πλήν όμως ούτοι δεν μεταπειθονται.

Η εγκατάλειψις αφ’ ετέρου υφ’ ημών της οχυρωμένης τοποθεσίας περικλείει σημαντικούς κινδύνους διά την μεταφοράν των δυνάμεων και θα έπιτεινή έτι μάλλον την σύγχυσιν και ανησυχίαν της κατέχει ήδη τους πληθυσμούς της Μακεδονίας και Θράκης. Ήδη εμπορεύθησαν άθρα μετακινήσεως και τάσις προς μετοικεσίαν εις Παλαιάν Ελλάδα.

19 ΜΑΡΤΙΟΥ 1941 – Η ΛΑΚΩΝΙΚΗ ΑΝΑΦΟΡΑ ΣΤΗΝ ΗΡΩΙΚΗ ΑΝΤΙΣΤΑΣΗ ΣΤΟ ΥΨΩΜΑ 731

I. Επί του μετώπου του Τ.Σ.Δ.Μ.:

• Νυκτερινόν εγχείρημα του εχθρού εις περιοχήν ΜΝΗΜΑ ΓΡΑΙΑΣ απεκρούσθη.-

II. Επί του μετώπου του Τ.Σ.Η.:

• Εχθρική επίθεσις την πρωΐαν εκ 2 Ταγμάτων τη συνοδεία 4 αρμάτων κατά ύψ. 731 απεκρούσθη.
• Εχθρική περίπολος αποπειραθείσα να εισδύση εις γραμμάς μας Ν.Δ. ΜΕΤΖΓΚΟΡΑΝΗΣ ενέπεσεν εις ενέδραν και συνελήφθη αιχμάλωτος.

6 ΑΠΡΙΛΙΟΥ 1941 – ΞΕΚΙΝΑ Η ΓΕΡΜΑΝΙΚΗ ΕΙΣΒΟΛΗ

I. Επί του μετώπου του Τ.Σ.Δ.Μ.
Ουδέν άξιον λόγου.

II. Επί του μετώπου του Τ.Σ.Η.
Ουδέν άξιον λόγου.

• Εξ αμέσου παρατηρήσεως σημειούνται κινήσεις φαλαγγών εκ νότου προς βορράν εις την περιοχήν ΓΚΛΑΒΑ, δίδουσαι το εικάσαι ότι ο αντίπαλος αποσύρει δυνάμεις τινας εκ του μετώπου τούτου.

III. Επί του μετώπου του Τ.Σ.Α.Μ. και Τ.Ε.

Από της 5:15’ σήμερον γερμανικαί δυνάμεις προσέβαλον την ημέτερον προκαλύψιν εις διάφορα σημεία της μεθορίου. Ισχυροτέρα προσπάθεια κατεβλήθη επί ΜΠΕΛΕΣ και εν τη κοιλάδι ΣΤΡΥΜΩΝΟΣ μέχρι και της περιοχής ΡΟΥΠΕΛ: η προσπάθεια αύτη επέτυχε την κατάληψιν της κορυφ (…)

8 ΑΠΡΙΛΙΟΥ 1941 – Ο ΣΕΡΒΙΚΟΣ ΣΤΡΑΤΟΣ ΔΕΝ ΑΠΟΤΕΛΕΙ ΠΙΑ ΑΝΑΧΩΜΑ ΓΙΑ ΤΟΥΣ ΓΕΡΜΑΝΟΥΣ

Ο εις Νότιον Σερβίαν αγωνιζόμενος νοτιοσλαυϊκός στρατός, συμπτυχθείς, απεκάλυψε το αριστερόν πλευρόν του εις την γραμμήν των συνόρων μας ηρωϊκώς μαχομένου στρατού μας. Παρά τούτο, ο στρατός μας αγωνίζεται μετ’ αφαντάστου αυτοθυσίας, διεκδικών το πάτριον έδαφος σπιθαμήν προς σπιθαμήν.

12 ΑΠΡΙΛΙΟΥ 1941 – ΕΝΤΟΛΗ ΓΙΑ ΣΥΜΠΤΥΞΗ ΟΛΩΝ ΤΩΝ ΔΥΝΑΜΕΩΝ

I. Μέτωπον προς Ιταλούς
II. Μέτωπον προς Γερμανούς
III. Την πρωίαν της σήμερον ο κ. Αρχιστράτηγος εκάλεσεν εκ νέου από τηλεφώνου τους επιτελάρχας του Τ.Σ.Δ.Μ. και Τ.Σ.Η.

Ο επιτελάρχης του Τ.Σ.Δ.Μ. ανέφερεν ότι ο καιρός εγένε ευνοϊκός (χιών και ομίχλη) και συνεπώς είναι δυνατή η σύμπτυξις από της στιγμής αύτης, εάν αυτή ήθελε διαταχθή.

Ο επιτελάρχης του Τ.Σ.Η. ανέφερεν ότι είναι δυνατή η σύμπτυξις. Κατόπιν των ανωτέρω, ο Αρχιστράτηγος, ο οποίος ως εγνώρισεν εκ του ΙΙΙ Γραφείου είχεν ήδη προηγουμένως την Κυβέρνησιν και έλαβε παρ’ αύτης την απάντηση ότι ούτε πολιτική λύσις δεν υπάρχει εις την διαμορφωθείσαν κατάστασιν, απεφάσισε και διέταξεν αμέσως την έναρξιν της συμπτύξεως εκδοθείσης της υπ’ αρ. ΑΠ 1445/12-4-41 διατ.

14 ΑΠΡΙΛΙΟΥ 1941 – ΤΟ ΤΕΛΕΥΤΑΙΟ ΠΟΛΕΜΙΚΟ ΑΝΑΚΟΙΝΩΘΕΝ

Πολεμικόν Ανακοινωθέν υπ’ αριθμ. 172

Εν τη Δυτική Μακεδονία αγών τεθωρακισμένων μονάδων εις περιοχήν ΠΤΟΛΕ-ΜΑΙΔΟΣ. Αι Γερμανικαί δυνάμεις προωθηθήσων προς ΚΛΕΙΣΟΥΡΑΝ, προς ΚΟΖΑΝΗΝ, προς ΣΙΑΤΙΣΤΑΝ. Συνεπεία της υπό των Γερμανικών δυνάμεων καταλήψεως της Νοτίου Ιουγκοσλαυίας και της εκ τούτου διανοίξεως των κατευθύνσεων αίτινες εκ του Γιουγκοσλαυικού εδάφους άγουν εις τα πλευρά και τα νώτα του εις το Βόρειον Αλβανικόν μέτωπον στρατού μας διετάχθη δια λόγους επιχειρησιακούς η σύμπτυξις των δυνάμεών μας και η εκκένωσις της περιοχής ΚΟΡΥΤΣΑΣ.

Ο εχθρός αντιληφθείς την ενέργειαν των σύμπτυξη μετά εικοσιτετραώρου από της εγκαινέυσεως ταύτης επεχείρησεν επί ματαίαν τότε την παρενοχλητικήν προώθησιν μοτοσυκλετιστών. Συναθροιζόμενοι Βούλγαροι διεκέδιδον διεκίς τοιούτο. Επί του λοιπού Αλβανικού μετώπου ο εχθρός επεχείρησεν εις πολλά σημεία επιθετικάς ενεργείας παντού απεκρούσθη αφήσας εις χείρας μας περί τους 100 αιχμαλώτους.