ΗΈλενα Ακρίτα, στο πρόσφατο άρθρο της με τίτλο «Ναι, αλλά για τη Χαμάς δεν λέτε τίποτα», έθεσε ένα επιχείρημα που ακούγεται συχνά στον δημόσιο διάλογο γύρω από τον πόλεμο στη Γάζα. Η απάντησή μου είναι σαφής: όχι μόνο μιλάμε για τη Χαμάς, αλλά και τα γεγονότα αποκαλύπτουν μια ωμή πραγματικότητα για τις πράξεις της. Παρακάτω τεκμηριώνω τη στάση του Ισραήλ απέναντι στη Χαμάς, αντικρούω τον χαρακτηρισμό «γενοκτονία» για τις ισραηλινές επιχειρήσεις και αναδεικνύω τα τεκμηριωμένα εγκλήματα πολέμου της ίδιας της Χαμάς – όλα με στηρίγματα στο διεθνές δίκαιο και σε αξιόπιστες πηγές.
Επίθεση 7ης Οκτωβρίου 2023: Τα γεγονότα και η ισραηλινή αντίδραση
Κυριά Ακρίτα, έχετε δει τους συγγενείς Ισραηλινών ομήρων σε τελετή προσευχής στην Ιερουσαλήμ, κρατώντας φωτογραφίες αγαπημένων τους που απήχθησαν από τη Χαμάς στις 7 Οκτωβρίου 2023; Οι επιθέσεις της Χαμάς στις 7 Οκτωβρίου 2023 συγκλόνισαν την ανθρωπότητα.
Σε μια πρωτοφανή επίθεση, εκατοντάδες μαχητές της Χαμάς διείσδυσαν σε ισραηλινό έδαφος, σφαγιάζοντας, καίγοντας, βιάζοντας αμάχους σε πόλεις και κιμπούτζ, ακόμη και σε ένα μουσικό φεστιβάλ, και εξαπέλυσαν πυραύλους αδιακρίτως κατά απλών πολιτών. Ο απολογισμός υπήρξε τραγικός: περίπου 1.200 άνθρωποι σκοτώθηκαν (με αρχικές εκτιμήσεις έως ~1.400) και πάνω από 200 όμηροι σύρθηκαν βίαια στη Γάζα.
Μεταξύ των απαχθέντων περιλαμβάνονταν παιδιά, βρέφη και ηλικιωμένοι, γεγονός που αναδεικνύει τον βάναυσο χαρακτήρα αυτής της επίθεσης. Πρόκειται αναμφίβολα για μια από τις πιο θανατηφόρες επιθέσεις εναντίον αμάχων τουλαχιστον στην περιοχή εδώ και δεκαετίες – πολλοί τη συνέκριναν ως το μεγαλύτερο πογκρόμ κατά Εβραίων μετά το Ολοκαύτωμα.
Διεθνείς οργανισμοί ανθρωπίνων δικαιωμάτων χαρακτήρισαν ευθέως τις ενέργειες αυτές της Χαμάς ως εγκλήματα πολέμου και εγκλήματα κατά της ανθρωπότητας. Σύμφωνα με εκτενή έρευνα της Human Rights Watch, οι παλαιστινιακές τρομοκρατικές ένοπλες ομάδες της Χαμας σκόπιμα στόχευσαν αμάχους, διαπράττοντας μαζικές δολοφονίες, απαγωγές και ομηρίες – πράξεις που συνιστούν εγκλήματα πολέμου (όπως η ανθρωποκτονία αμάχων και η ληστρική ομηρία) και ανήκουν στις σκληρότερες μορφές εγκλημάτων κατά της ανθρωπότητας.
Το να σκοτώνεις πολίτες ή να τους κρατάς ομήρους ως μέρος οργανωμένου σχεδίου δεν μπορεί να δικαιολογηθεί από καμία «αντίσταση» ή πολιτικό σκοπό – είναι σαφή παραβίαση του διεθνούς ανθρωπιστικού δικαίου. Ακόμη και ο Γενικός Γραμματέας του ΟΗΕ καταδίκασε «απερίφραστα τις φρικιαστικές και πρωτοφανείς τρομοκρατικές ενέργειες της Χαμάς» της 7ης Οκτωβρίου, δηλώνοντας πως τίποτα δεν μπορεί να τις δικαιολογήσει.
Με άλλα λόγια, η διεθνής κοινότητα – από τα Ηνωμένα Έθνη μέχρι οργανώσεις όπως η Διεθνής Αμνηστία – αναγνωρίζει ότι το πρώτο πλήγμα σε αυτόν τον πόλεμο ήταν μια άνευ προηγουμένου τρομοκρατική σφαγή.
Απέναντι σε αυτή την επίθεση, το Ισραήλ βρέθηκε σε κατάσταση που ίδιο χαρακτηρίζει υπαρξιακή απειλή για τους πολίτες του. Η ισραηλινή ηγεσία δήλωσε εξαρχής ότι στόχος της δεν είναι «η καταστροφή ενός λαού», αλλά η προστασία του δικού της λαού από περαιτέρω σφαγές.
Το Ισραήλ επικαλέστηκε το νόμιμο δικαίωμά του στην αυτοάμυνα (Άρθρο 51 Χάρτη ΟΗΕ) και εξαπέλυσε στρατιωτικές επιχειρήσεις με δηλωμένο σκοπό την εξουδετέρωση της Χαμάς – της οργάνωσης που πραγματοποίησε τη σφαγή – και την ασφαλή επιστροφή των ομήρων.
Αυτή η στρατιωτική αντίδραση υποστηρίχθηκε ρητά από πολλές δυτικές κυβερνήσεις, που τόνισαν ότι καμία χώρα δεν θα ανεχόταν μια τέτοια αιματοχυσία εναντίον αμάχων της. Βεβαίως, η αντίδραση του Ισραήλ στη Γάζα προκάλεσε σχετικά μεγαλες απώλειες στον παλαιστινιακό πληθυσμό – κάτι που εξετάζω παρακάτω.
Ωστόσο, είναι κρίσιμο να θυμόμαστε πώς και γιατί ξεκίνησε αυτός ο κύκλος βίας: ως άμεσο αποτέλεσμα μιας βάρβαρης και απάνθρωπης επίθεσης της Χαμάς, την οποία η ισραηλινή πλευρά –και όχι μόνο– θεωρεί τρομοκρατική ενέργεια που απαιτούσε απάντηση.
Δεν είναι «γενοκτονία»: Το διεθνές δίκαιο και η προστασία των αμάχων
Μια από τις βαρύτερες κατηγορίες που εκτοξεύονται εναντίον του Ισραήλ για τις επιχειρήσεις του στη Γάζα είναι ο όρος «γενοκτονία». Όμως, ας είμαστε ακριβείς: σύμφωνα με τη Σύμβαση του ΟΗΕ του 1948, γενοκτονία ορίζεται ως συγκεκριμένες πράξεις (φόνοι, σοβαρές βλάβες, κ.λπ.) που διαπράττονται με πρόθεση να καταστραφεί, εν όλω ή εν μέρει, μια εθνική, εθνοτική, φυλετική ή θρησκευτική ομάδα ως τέτοια.
Η ουσία αυτού του εγκλήματος είναι η ειδεχθής πρόθεση εξάλειψης ενός λαού. Στην περίπτωση της σύγκρουσης στη Γάζα, όσο τρομακτικές κι αν είναι οι απώλειες ζωών, η δηλωμένη πρόθεση του Ισραήλ δεν είναι η εξόντωση των Παλαιστινίων ως λαού, αλλά η στρατιωτική ήττα της Χαμάς που κυβερνά τη Γάζα και ευθύνεται για την επίθεση. Αυτό δεν είναι λεπτομέρεια, αλλά κρίσιμο νομικό και ηθικό ζήτημα.
Οι ισραηλινοί αξιωματούχοι αντικρούουν κατηγορηματικά τον όρο «γενοκτονία» στις διεθνείς διαδικασίες. Σε ακρόαση ενώπιον του Διεθνούς Δικαστηρίου (ICJ) τον Ιανουάριο 2024, η νομική ομάδα του Ισραήλ τόνισε πως δεν υπάρχουν αποδείξεις γενoκτονικής πρόθεσης στην εκστρατεία του στη Γάζα – αντιθέτως, όλα τα μέτρα που λαμβάνει στοχεύουν στην προστασία του πληθυσμού του Ισραήλ μετά τις επιθέσεις της 7ης Οκτωβρίου.
Όπως δήλωσε χαρακτηριστικά ο καθηγητής Malcolm Shaw, σύμβουλος της ισραηλινής πλευράς, εάν ο όρος γενοκτονία χρησιμοποιηθεί αβασάνιστα εκτός πλαισίου, «ακυρώνεται η ουσία αυτού του εγκλήματος» και χάνει το νόημά του. Επιπλέον, υπογράμμισε ότι οι αναπόφευκτες ανθρώπινες απώλειες σε οποιαδήποτε σύρραξη δεν συνιστούν από μόνες τους απόδειξη γενοκτονικής πρόθεσης.
Με άλλα λόγια, όσο τραγικός κι αν είναι ο απολογισμός αμάχων στη Γάζα, από νομική σκοπιά απαιτείται σαφής ένδειξη ότι το Ισραήλ στοχεύει συνειδητά στην εξόντωση του παλαιστινιακού λαού ως τέτοιου – κάτι που το Ισραήλ όχι μόνο αρνείται, αλλά και αντιτάσσει ότι προσπαθεί να αποφύγει.
Πράγματι, η ισραηλινή πλευρά προβάλει τις προσπάθειες που καταβάλλει για να περιορίσει τις απώλειες αμάχων ως απόδειξη των μη γενοκτονικών προθέσεών της. Ο Ισραηλινός Στρατός (IDF) διατείνεται ότι ενεργεί σύμφωνα με το διεθνές ανθρωπιστικό δίκαιο και λαμβάνει μέτρα για την προστασία των αμάχων, παρότι μάχεται σε ένα εξαιρετικά πυκνοκατοικημένο περιβάλλον.
Για παράδειγμα, πριν από πολλές επιθέσεις στη Γάζα, ο IDF έχει εφαρμόσει πρακτικές προειδοποίησης: τηλεφωνικές κλήσεις, γραπτά μηνύματα SMS, φυλλάδια από αέρα και τη λεγόμενη τακτική “knock on the roof” (προειδοποιητικό χτύπημα σε στέγη) – όλα με σκοπό να ειδοποιηθούν οι άμαχοι να εκκενώσουν συγκεκριμένα κτίρια ή περιοχές πριν βομβαρδιστούν.
Χαρακτηριστικά, ενώπιον του ICJ αναφέρθηκε ότι το Ισραήλ προειδοποίησε αμάχους για επικείμενες στρατιωτικές ενέργειες, μέσω τηλεφώνων και φυλλαδίων, σε μια προσπάθεια να μετριάσει τη βλάβη στους απλούς πολίτες. Τονίστηκε επίσης ότι το Ισραήλ, σε συνεργασία με διεθνείς φορείς, διευκόλυνε την παροχή ανθρωπιστικής βοήθειας εντός της Γάζας – για παράδειγμα με το Gaza Humanitarian Fund, επιτρέποντας τη διέλευση φαρμάκων, τροφίμων και νερού όταν ήταν δυνατό – ακριβώς για να προστατευθεί ο άμαχος πληθυσμός και όχι να εξοντωθεί.
Αυτά τα στοιχεία παρουσιάζονται για να δείξουν ότι η πρόθεση δεν είναι να προκληθεί μαζική βλάβη σε έναν λαό, αλλά να πληγεί ένας ένοπλος εχθρός με όσο το δυνατόν λιγότερες παράπλευρες απώλειες.
Φυσικά, η πραγματικότητα στο έδαφος είναι εξαιρετικά σκληρή. Χιλιάδες άμαχοι Παλαιστίνιοι έχουν σκοτωθεί στη Γάζα κατά τη διάρκεια των ισραηλινών βομβαρδισμών. Ο ΟΗΕ και ανθρωπιστικές οργανώσεις εκφράζουν τεράστια ανησυχία για το ανθρωπιστικό τίμημα και έχουν κατηγορήσει το Ισραήλ για δυσανάλογη χρήση βίας ή ακόμα και συλλογική τιμωρία του πληθυσμού της Γάζας.
Οι εικόνες από κατεστραμμένα νοσοκομεία, σχολεία και συνοικίες στη Γάζα είναι φρικιαστικές και εγείρουν δύσκολα ερωτήματα για την αρχή της αναλογικότητας. Όμως, ακόμη και αυτές οι κριτικές δεν τεκμηριώνουν ότι το Ισραήλ έχει πρόθεση να εξολοθρεύσει τον παλαιστινιακό λαό – αντιθέτως, επικεντρώνονται στο κατά πόσον το Ισραήλ παραβιάζει ή όχι τους κανόνες εμπλοκής του διεθνούς δικαίου του πολέμου.
Ακόμη δηλαδή και όσοι επικρίνουν σκληρά το Ισραήλ, μιλούν συνήθως για πιθανά εγκλήματα πολέμου (π.χ. δυσανάλογους βομβαρδισμούς) – τα οποία πρέπει να διερευνηθούν – αλλά το έγκλημα της γενοκτονίας έχει μια πολύ συγκεκριμένη νομική σημασία που δεν μπορεί να χρησιμοποιείται επιπόλαια.
Επιπλέον, το διεθνές δίκαιο αναγνωρίζει ότι η φύση του πολέμου στη Γάζα είναι περίπλοκη, διότι η Χαμάς δρα εντός του άμαχου πληθυσμού, κάτι που δυσχεραίνει τρομερά την αποφυγή θυμάτων. Οι Συνθήκες της Γενεύης και το Διεθνές Ανθρωπιστικό Δίκαιο κατοχυρώνουν την προστασία νοσοκομείων, σχολείων και άλλων μη στρατιωτικών υποδομών – απαγορεύεται ρητά να αποτελούν στόχους.
Όμως, υπάρχει μια κρίσιμη εξαίρεση: αν ένας προστατευμένος χώρος χρησιμοποιείται για στρατιωτικούς σκοπούς, τότε μπορεί να χάσει την προστασία του και να θεωρηθεί νόμιμος στόχος. Όπως εξηγεί η εμπειρογνώμων Διεθνούς Δικαίου Mathilde Philip-Gay, «αν ένα πολιτικό νοσοκομείο χρησιμοποιείται για πράξεις επιβλαβείς προς τον εχθρό, τότε το νοσοκομείο χάνει το προστατευμένο καθεστώς του».
Φυσικά, ακόμα και τότε, ο επιτιθέμενος οφείλει να λαμβάνει όλες τις δυνατές προφυλάξεις – π.χ. προειδοποιήσεις, ευκαιρία εκκένωσης, επιλογή κατάλληλων μέσων – και να χρησιμοποιεί αναλογική δύναμη. Το σημείο-κλειδί είναι ότι η Χαμάς κατηγορείται πως εκ προθέσεως μετατρέπει τέτοιους χώρους σε στρατιωτικούς στόχους, στερώντας τους την προστασία. Αυτό δεν απαλλάσσει το Ισραήλ από την υποχρέωση να προστατεύει τους αμάχους, αλλά δείχνει ότι η ευθύνη για τον κίνδυνο στους αμάχους δεν βαραίνει μονομερώς τον επιτιθέμενο, όταν ο αντίπαλος σκόπιμα «αστυνομεύει» τον άμαχο πληθυσμό του.
Συνοψίζοντας, η χρήση του όρου «γενοκτονία» για τις ισραηλινές επιχειρήσεις δεν υποστηρίζεται από τα αντικειμενικά στοιχεία πρόθεσης. Αντίθετα, το Ισραήλ –παρά τις επιμέρους επικρίσεις για υπερβολική βία– έχει δηλώσει και επιδείξει εξαιρετικά μεγάλες προσπάθειες να τηρήσει το δίκαιο του πολέμου, έστω και αν πολλοί θεωρούν αυτές τις προσπάθειες ανεπαρκείς. Η τραγωδία των αμάχων στη Γάζα απαιτεί διερεύνηση και λογοδοσία όλων των μερών.
Ωστόσο, θα πρέπει να γίνεται διάκριση ανάμεσα σε σκληρές πολεμικές επιχειρήσεις και στο έγκλημα της γενοκτονίας, το οποίο συνεπάγεται πρόθεση εξάλειψης ενός λαού – πρόθεση που εδώ δεν αποδεικνύεται, ιδίως λαμβάνοντας υπόψη ότι η μια πλευρά (Ισραήλ) διακηρύσσει στόχο της να προστατεύσει αμάχους ενώ η άλλη (Χαμάς) διακηρύσσει στόχο της να σκοτώσει αμάχους. Η ρητορική πρέπει να είναι μετρημένη, ώστε να μην εξισώνουμε θύτες και θύματα ούτε να χάνουμε το νόημα των όρων του διεθνούς δικαίου.
Εγκλήματα πολέμου της Χαμάς: Ανθρώπινες ασπίδες, όπλα σε σχολεία και υπόγειες σήραγγες
Αφού εξετάσαμε τη στάση του Ισραήλ, είναι εξίσου – αν όχι περισσότερο – σημαντικό να αναλύσουμε τις τακτικές της Χαμάς που συμβάλλουν στη φρίκη του πολέμου και θέτουν τον παλαιστινιακό πληθυσμό σε θανάσιμο κίνδυνο. Πράγματι, ένα θεμελιώδες σημείο που τονίζει η φιλοϊσραηλινή πλευρά (και που συχνά παραγνωρίζεται στη δημόσια συζήτηση) είναι ότι η Χαμάς διαπράττει σωρεία εγκλημάτων πολέμου, όχι μόνο εναντίον Ισραηλινών, αλλά και εις βάρος των ίδιων των Παλαιστινίων αμάχων τους οποίους ισχυρίζεται ότι υπερασπίζεται.
Πρώτον, η Χαμάς κατ’ επανάληψη χρησιμοποιεί αμάχους ως «ανθρώπινες ασπίδες». Τι σημαίνει αυτό; Ο Ορισμός του Διεθνούς Ποινικού Δικαστηρίου (ICC) για το έγκλημα αυτό είναι σαφής: πρόκειται για «τη χρησιμοποίηση της παρουσίας αμάχων ή άλλων προστατευόμενων προσώπων με σκοπό να καταστούν σημεία, περιοχές ή δυνάμεις στρατιωτικές απρόσβλητες από επιχειρήσεις του εχθρού».
Με άλλα λόγια, όταν μια ένοπλη δύναμη εσκεμμένα τοποθετεί τα στρατεύματά της ή τα όπλα της μέσα ή δίπλα σε κατοικίες, σχολεία, νοσοκομεία ή πλήθη αμάχων, επιχειρεί να θωρακιστεί πίσω από αθώους, γνωρίζοντας ότι ο αντίπαλος είτε θα διστάσει να χτυπήσει είτε, αν χτυπήσει, θα προκαλέσει σφαγή αμάχων που θα εκθέσει διεθνώς τον αντίπαλο. Αυτή η πρακτική απαγορεύεται ρητά – αποτελεί έγκλημα πολέμου σύμφωνα με το διεθνές δίκαιο.
Υπάρχουν αποδείξεις ότι η Χαμάς εφαρμόζει αυτήν την τακτική εδώ και χρόνια. Ήδη από τον πόλεμο του 2014, έρευνα του ΟΗΕ επιβεβαίωσε περιστατικά όπου η Χαμάς και άλλες παλαιστινιακές ομάδες έκρυψαν όπλα μέσα σε εγκαταστάσεις του ΟΗΕ στη Γάζα (π.χ. σε σχολεία της UNRWA) και πιθανότατα εκτόξευσαν ρουκέτες από σχολικά συγκροτήματα.
Ο τότε Γενικός Γραμματέας του ΟΗΕ, Μπαν Κι-μουν, δήλωσε «συγκλονισμένος» από το γεγονός ότι μαχητικές ομάδες έκρυβαν όπλα σε σχολεία του ΟΗΕ, θέτοντας σε κίνδυνο τη ζωή αθώων και το κύρος της ουδετερότητας των ανθρωπιστικών εγκαταστάσεων. Η ίδια η UNRWA (Υπηρεσία ΟΗΕ για τους πρόσφυγες Παλαιστινίων) καταδίκασε απερίφραστα όσους εμπλέκονται σε αυτήν την κατάχρηση των χώρων της.
Δυστυχώς, τα φαινόμενα αυτά δεν σταμάτησαν. Αντίθετα, Ισραηλινοί και δυτικοί αξιωματούχοι αναφέρουν ότι η Χαμάς έχει επεκτείνει αυτήν την πρακτική τα τελευταία χρόνια: τοποθετώντας πυραυλοστάσια σε αποθήκες δίπλα σε σχολεία, κρύβοντας εκρηκτικά σε ή κοντά σε νοσοκομεία και τζαμιά, και γενικά εγκαθιστώντας στρατιωτικές θέσεις μέσα σε κατοικημένες γειτονιές. Ο εκπρόσωπος του IDF, αντισυνταγματάρχης Jonathan Conricus, περιέγραψε αυτή τη στρατηγική ως «διπλό έγκλημα πολέμου»: η Χαμάς και εκτοξεύει ρουκέτες εναντίον ισραηλινών πόλεων (πρώτο έγκλημα) και το κάνει από περιοχές που θα έπρεπε να είναι εκτός ορίων (όπως σχολεία, εγκαταστάσεις του ΟΗΕ, νοσοκομεία), μετατρέποντάς τες σε στόχους (δεύτερο έγκλημα).
Ένα τραγικό παράδειγμα αυτής της πρακτικής καταγράφηκε πρόσφατα: Σύμφωνα με ηχητικό ντοκουμέντο που έδωσε στη δημοσιότητα το IDF, μαχητές της Χαμάς εμπόδιζαν αμάχους Παλαιστίνιους να φύγουν από εμπόλεμες ζώνες της Γάζας. Σε τηλεφωνική κλήση, ενας Παλαιστίνιος ακούγεται να λέει σε Ισραηλινό αξιωματικό ότι προσπαθεί να εκκενώσει προς το νότο αλλά «η Χαμάς μπλοκάρει τους δρόμους και μας στέλνει πίσω σπίτια… μας πυροβολούν αν προσπαθήσουμε να φύγουμε».
Αυτή η μαρτυρία ευθυγραμμίζεται με καταγγελίες ότι η Χαμάς αποθαρρύνει ή και τρομοκρατεί τους αμάχους για να μην εκκενώσουν – θέλοντας να τους κρατήσει ως άθελά τους ομήρους εντός των ζωνών μαχών. Η ίδια η Χαμάς παραδέχτηκε εμμέσως ότι θεωρεί την παραμονή των αμάχων ως μέρος της «αντίστασης»: το «Υπουργείο Εσωτερικών» της Χαμάς έστειλε μηνύματα SMS στους κατοίκους να «μην πέφτουν στην παγίδα των ψεύτικων ισραηλινών προειδοποιήσεων» και να παραμείνουν.
Αυτή η κυνική στάση αντικατοπτρίζεται και σε δηλώσεις στελεχών της: σε παλαιότερη συνέντευξη (2014), εκπρόσωπος της Χαμάς Σάμι Αμπού Ζούχρι επαίνεσε τους Παλαιστίνιους που «οδηγούνται στον θάνατο… συγγνώμη, στον πόλεμο», αποκαλώντας «δειλούς» όσους διαμαρτύρονταν για τον υψηλό αριθμό νεκρών αμάχων. Με άλλα λόγια, η ίδια η Χαμάς γνωρίζει πως οι μάχες με το Ισραήλ θα επιφέρουν τρομερές απώλειες αμάχων και συνειδητά το εκμεταλλεύεται προπαγανδιστικά, παρουσιάζοντας κάθε θύμα ως μονομερή ευθύνη του Ισραήλ. Πρόκειται για μια κυνική εργαλειοποίηση του θανάτου που δεν μπορεί να αποσιωπηθεί.
Δεύτερον, ένα άλλο εγκληματικό τέχνασμα της Χαμάς είναι η μετατροπή πολιτικών υποδομών σε αποθήκες όπλων και κέντρα διοίκησης. Έχουμε ήδη αναφέρει τα σχολεία του ΟΗΕ με κρυμμένες ρουκέτες. Επιπλέον, νοσοκομεία όπως το al-Shifa στη Γάζα κατηγορούνται ότι χρησιμοποιούνται ως καλύπτρες για στρατηγείο της Χαμάς. Το Ισραήλ δημοσιοποίησε ακόμα και ομολογίες συλληφθέντων μαχητών της Χαμάς, οι οποίοι – σε βίντεο που δόθηκε στη δημοσιότητα – παραδέχονται ότι η Χαμάς έχει φτιάξει υπόγεια καταφύγια και εγκαταστάσεις κάτω από νοσοκομεία.
Ένας εξ αυτών, μέλος της επίλεκτης μονάδας Nukhba, ανέφερε συγκεκριμένα ότι «τα περισσότερα (τούνελ) είναι κρυμμένα στα νοσοκομεία. Στο Σίφα, για παράδειγμα, υπάρχουν υπόγεια τα οποία περιλαμβάνουν ένα μεγάλο μέρος οπού μπορείς να κρύψεις πράγματα εκεί», ενώ όταν ρωτήθηκε γιατί η Χαμάς χρησιμοποιεί νοσοκομεία, απάντησε απλά: «για να μην τα χτυπήσετε».
Φυσικά, η Χαμάς το αρνείται και το αποκαλεί «ψέμα», όμως ανεξάρτητες μαρτυρίες ενισχύουν τις ισραηλινές καταγγελίες: δημοσιογράφοι του Guardian θυμίζουν ότι και στον πόλεμο του 2014 είχαν δει με τα μάτια τους ενόπλους μέσα σε νοσοκομείο στη Γάζα, ενώ καταγράφηκαν ηγετικά στελέχη της Χαμάς να κινούνται εντός του Σίφα.
Συνολικά, δεκάδες περιστατικά έχουν τεκμηριωθεί όπου παλαιστινιακές ρουκέτες εκτοξεύθηκαν από απόσταση αναπνοής από σχολεία, κλινικές ή πολυσύχναστες κατοικίες. Κάθε τέτοια ενέργεια παραβιάζει απροκάλυπτα τις Συνθήκες της Γενεύης, που απαιτούν να κρατιούνται οι άμαχοι και οι πολιτικές δομές μακριά από στρατιωτικές επιχειρήσεις.
Τρίτον, ιδιαίτερη μνεία πρέπει να γίνει στις υπόγειες σήραγγες (τούνελ) της Χαμάς. Τα τελευταία χρόνια έχει αποκαλυφθεί ότι η Χαμάς έχει δαπανήσει τεράστιους πόρους για να κατασκευάσει ένα εκτεταμένο δίκτυο σηράγγων κάτω από τη Γάζα, το οποίο συχνά αποκαλείται και «Μετρό» της Χαμάς.
Οι σήραγγες αυτές εξυπηρετούν πολλαπλούς πολεμικούς σκοπούς: αποθήκευση όπλων, απόκρυψη ηγετών, μεταφορά μαχητών και αιφνιδιαστικές διεισδύσεις στο Ισραήλ. Σημαντικό όμως είναι πού βρίσκονται αυτές οι σήραγγες: διεθνείς εμπειρογνώμονες και αξιωματούχοι τονίζουν ότι κατασκευάζονται σκόπιμα κάτω από αστικές περιοχές, συχνά κάτω από σπίτια, δρόμους, ακόμα και νοσοκομεία και σχολεία.
Ο αναπληρωτής πρέσβης των ΗΠΑ στον ΟΗΕ, Robert Wood, σημείωσε χαρακτηριστικά ότι η Χαμάς πήρε το τσιμέντο και τα υλικά που προορίζονταν για σχολεία, δρόμους και κατοικίες και τα χρησιμοποίησε για να «χτίσει μια ολόκληρη πόλη κάτω από την πόλη», εκατοντάδες χιλιόμετρα σηράγγων κάτω από τα πόδια του άμαχου πληθυσμού. Πρόκειται για μια ανατριχιαστική κατάχρηση της ανθρωπιστικής βοήθειας και των πόρων, που όχι μόνο στερεί από τους πολίτες απαραίτητες υποδομές, αλλά και τους θέτει σε κίνδυνο: όταν οι σήραγγες αυτές γίνονται στόχος, οι άνθρωποι που ζουν από πάνω κινδυνεύουν.
Πράγματι, το Ισραήλ κατηγορεί τη Χαμάς ότι εσκεμμένα τοποθετεί τις εισόδους των σηράγγων της κοντά σε σχολεία και μέσα σε σπίτια, χρησιμοποιώντας έτσι τους κατοίκους ως ασπίδα. Κατά τη διάρκεια των πρόσφατων επιχειρήσεων, ο IDF ανακοίνωσε ότι βρήκε σήραγγες ακόμη και κάτω από το νοσοκομείο Al-Shifa – και δημοσίευσε φωτογραφίες από ένα υπόγειο συγκρότημα με δωμάτια, τουαλέτες και εξοπλισμό που ανακαλύφθηκε σε βάθος 10 μέτρων κάτω από το νοσοκομείο. Το Reuters μετέδωσε εικόνες Ισραηλινών στρατιωτών μέσα σε αυτά τα τούνελ κάτω από το Σίφα, επαληθεύοντας σε κάποιο βαθμό ότι τέτοιες υπόγειες εγκαταστάσεις υπάρχουν.
Δεν είναι τυχαίο ότι όταν αυτά τα ευρήματα παρουσιάστηκαν στον ΟΗΕ, η εκπρόσωπος του Ισραήλ ανέφερε πως είχε συλλεγεί τεκμηρίωση ότι η Χαμάς χρησιμοποιούσε «κάθε νοσοκομείο στη Γάζα» για στρατιωτικούς σκοπούς – μια δήλωση που αν ευσταθεί, αποκαλύπτει το βάθος της στρατηγικής της Χαμάς να κρύβεται πίσω από τους πιο ευάλωτους χώρους.
Οι σήραγγες αυτές είναι ενισχυμένες με τσιμέντο και διαθέτουν χώρους διαμονής, υποδεικνύοντας την κλίμακα της υποδομής που έχει κατασκευάσει η Χαμάς κάτω από αστικά κέντρα. Όλα τα παραπάνω συνιστούν σοβαρότατες παραβιάσεις του δικαίου του πολέμου από τη Χαμάς. Το Human Rights Watch στο πρόσφατο πόρισμά του τεκμηρίωσε, μεταξύ άλλων, τη χρήση ομήρων ως ανθρώπινες ασπίδες και την κατάφωρη παραβίαση της αρχής της διάκρισης (δηλαδή της υποχρέωσης διάκρισης μεταξύ μαχητών και αμάχων) από τις παλαιστινιακές τρομοκρατικές ένοπλες ομάδες της Χαμας.
Η Διεθνής Αμνηστία επίσης κάλεσε επανειλημμένα τη Χαμάς να απελευθερώσει άμεσα και ανεπιφύλακτα όλους τους ομήρους – σημειώνοντας ότι οι απαχθέντες πολίτες, οι όμηροι, αντιμετωπίζουν ψυχολογικό και σωματικό βασανιστήριο, και ότι η ίδια η ομηρία αμάχων αποτελεί έγκλημα πολέμου. Η κράτηση μάλιστα των ομήρων μέσα στη ζώνη του πολέμου στη Γάζα τους έθεσε σε θανάσιμο κίνδυνο.
Είναι λοιπόν φανερό ότι η Χαμάς δεν διστάζει να παραβιάσει κάθε αρχή ανθρωπιστικού δικαίου: εκτοξεύει αδιάκριτες ρουκέτες κατά πόλεων (κάτι που απαγορεύεται ρητά ως επίθεση χωρίς διακριτικότητα), εκτελεί εν ψυχρώ αμάχους όπως είδαμε στις 7 Οκτωβρίου, κρατά ομήρους και τους εκμεταλλεύεται, και ταυτόχρονα κρύβεται ανάμεσα σε αμάχους στη Γάζα, μετατρέποντας νοσοκομεία και σχολεία σε στρατιωτικές βάσεις. Αυτές οι πρακτικές όχι μόνο συνιστούν εγκλήματα, αλλά και υπονομεύουν ευθέως την ασφάλεια των αμάχων Παλαιστινίων, διότι κάνουν αναπόφευκτο ότι ο πόλεμος θα διεξαχθεί μέσα σε κατοικημένες περιοχές – με όλες τις φρικτές συνέπειες.
Με βάση τα παραπάνω Κυρία Ακρίτα, όταν τίθεται το ερώτημα «για τη Χαμάς δεν λέτε τίποτα;», η απάντηση είναι ότι τα γεγονότα μιλούν από μόνα τους. Δεν μπορεί να υπάρξει ειλικρινής συζήτηση για την τραγωδία στη Γάζα χωρίς να αναγνωριστεί ο κεντρικός ρόλος της Χαμάς στη πρόκληση και κλιμάκωση αυτής της τραγωδίας. Αυτό δεν αναιρεί τον έλεγχο στις πράξεις του Ισραήλ – κάθε άλλο. Όμως, μια διπλωματική αλλά αυστηρή προσέγγιση οφείλει να επισημάνει ότι:
- Η Χαμάς με τις θηριωδίες της 7ης Οκτωβρίου έθεσε τα θεμέλια για το τωρινό αιματοκύλισμα, διαπράττοντας μαζικά εγκλήματα που καμία πολιτισμένη κοινωνία δεν μπορεί να ανεχθεί.
- Οι ισραηλινές επιχειρήσεις στη Γάζα, όσο σκληρές κι αν είναι, δεν συνιστούν γενοκτονία υπό το διεθνές δίκαιο – είναι απάντηση σε μια επίθεση και όχι προσπάθεια εξαφάνισης ενός λαού.
- Η Χαμάς υπονομεύει συστηματικά την προστασία των αμάχων: χρησιμοποιεί τους δικούς της ανθρώπους ως ασπίδα και τους Ισραηλινούς αμάχους ως στόχους. Αποθηκεύει πυρομαχικά σε σχολεία και νοσοκομεία και κατασκευάζει τούνελ κάτω από τα πόδια αμάχων, διαπράττοντας διπλά εγκλήματα πολέμου που καταδικάζουν οι ίδιες οι αρχές του ΟΗΕ.
Κλείνοντας, κανείς δεν ισχυρίζεται ότι το Ισραήλ είναι υπεράνω κριτικής ή ότι οι Παλαιστίνιοι άμαχοι δεν υποφέρουν φρικτά – το αντίθετο. Όμως η εικόνα θα ήταν ελλιπής και διαστρεβλωμένη αν απομονώναμε την ισραηλινή δράση από το πλαίσιο και τις αιτίες της. Η Χαμάς φέρει τεράστιο μερίδιο ευθύνης για τον κύκλο αίματος: όχι μόνο λόγω της σφαγής που διέπραξε, αλλά και λόγω του τρόπου που εξακολουθεί να διεξάγει τον πόλεμο, περιφρονώντας το διεθνές δίκαιο και θέτοντας εν κινδύνω τόσο Ισραηλινούς όσο και Παλαιστίνιους αμάχους. Αυτός ο πόλεμος, όπως κάθε πόλεμος, είναι τραγικός.
Για να τερματιστεί, χρειάζεται νηφαλιότητα και προσήλωση στην αλήθεια: ναι, να μιλήσουμε για τη Χαμάς – για το τι κάνει, πώς κρύβεται και πώς θυσιάζει ανθρώπινες ζωές. Μόνο έτσι μπορούμε να έχουμε μια δίκαιη αξιολόγηση και, τελικά, μια ειλικρινή προσπάθεια να προστατευτούν οι άμαχοι και να αποδοθεί δικαιοσύνη.
Η λύση για το τέλος του πολέμου είναι πολύ απλή. Επιστροφή των ομήρων και παράδοση των οπλών από την Χαμας και των μαχητών της.
* Ο Γιαακώβ Χαλιώτης είναι Ελληνοκύπριος Εβραίος, με καταγωγή επίσης από την Κεφαλονιά, μέλος του Διπλωματικού Σώματος του Παγκόσμιου Εβραϊκού Συνεδρίου (WJC) και διαμένει σήμερα στο Λονδίνο. Γεννήθηκε και μεγάλωσε στην Κύπρο. Ειδικεύεται στην αντιμετώπιση του αντισημιτισμού και της αντισιωνιστικής ρητορικής, με ενεργή παρουσία στο Ηνωμένο Βασίλειο, την Ελλάδα, την Κύπρο, καθώς και σε διεθνή διπλωματικά fora. Διαθέτει μακρά εμπειρία στον τομέα της στρατηγικής επικοινωνίας και της δημόσιας διπλωματίας, εκπροσωπώντας τις φωνές της εβραϊκής διασποράς και προωθώντας τον διαθρησκευτικό διάλογο και την κοινωνική συνοχή. Έχει εργαστεί σε διάφορους οργανισμούς, μεταξύ των οποίων το Υπουργείο Παιδείας του Ηνωμένου Βασιλείου ως Chief Social Media Officer και στη Shell ως Global Brand Analytics Lead. Πρόσφατα ίδρυσε στο Λονδίνο τον οργανισμό Group of Verified Intelligence.
liberal.gr
