Οι John Clarke, Michel H. Devoret και ο John M. Martinis κέρδισαν το Νόμπελ Φυσικής 2025 «για την ανακάλυψη της μακροσκοπικής κβαντομηχανικής σήραγγας και της κβαντοποίησης της ενέργειας σε ένα ηλεκτρικό κύκλωμα», όπως ανακοίνωσε η Βασιλική Σουηδική Ακαδημία Επιστημών.
Ο διακεκριμένος φυσικός John M. Martinis (γεννημένος το 1958) είναι συμφωνα με την αυστραλιανή εφημερίδα Greek Herald Ελληνοαμερικανός. Το 2014, το Εργαστήριο Google Quantum A.I. ανακοίνωσε ότι προσέλαβε τον ίδιο και την ομάδα του σε μια συμφωνία πολλών εκατομμυρίων δολαρίων για την κατασκευή ενός κβαντικού υπολογιστή με υπεραγώγιμα qubits, που θα ξεπερνούσε τους καλύτερους κλασικούς υπερυπολογιστές του κόσμου.
Διακεκριμένος φυσικός, γνωστός για τις πρωτοποριακές του συνεισφορές στην κβαντική υπολογιστική, ο John Martinis ασχολείται ιδιαίτερα με τα υπεραγώγιμα qubits και βρίσκεται στην πρώτη γραμμή της ανάπτυξης qubit υψηλής πιστότητας, απαραίτητων για κλιμακωτούς κβαντικούς επεξεργαστές.
Ο ίδιος όπως έχει δηλώσει ενδιαφέρεται για την κατασκευή κβαντικών υπολογιστών που μπορούν πραγματικά να βοηθήσουν τους ανθρώπους. Και, ενώ οι όροι «πρακτικός» και «κβαντικός υπολογιστής» μπορεί να μην εμφανίζονται συχνά στην ίδια πρόταση, ο Martinis σημειώνει ότι η πρακτική προσέγγιση στους κβαντικούς υπολογιστές μπορεί να είναι το κλειδί για την επιτυχία του κλάδου. Και ότι αυτή η πρακτική προσέγγιση μπορεί να αξιοποιήσει το τεράστιο δυναμικό των κβαντικών υπολογιστών για να προσφέρει λύσεις στα πιο δύσκολα προβλήματα που αντιμετωπίζει η επιστήμη και η κοινωνία.
«Θα έλεγα ότι έχω ένα είδος πρακτικού προσανατολισμού», λέει ο Martinis. «Όταν κάνω βασική έρευνα, είναι πολύ καλό για μένα να γνωρίζω ότι υπάρχει μια εφαρμογή ή μια συσκευή ή ένα σύστημα που πρέπει να κατασκευαστεί στο τέλος. Ήταν μια φυσική διαδικασία για μένα να περάσω από πολύ βασικά ερωτήματα στη σκέψη τι πρέπει να γνωρίζουμε για να λειτουργήσει κάτι; Αυτό ήταν πολύ φυσικό για μένα, επειδή είναι ο τρόπος που σκέφτομαι. Νομίζω ότι γι’ αυτό έχουμε σημειώσει μεγάλη επιτυχία σε αυτό, επειδή ταιριάζει κάπως με τον τρόπο που είμαι».
Ο Martinis πρόσθεσε ότι οι κβαντικοί υπολογιστές, στην πραγματικότητα, έχουν πολλές πρακτικές εφαρμογές. Μια πρακτική χρήση των κβαντικών υπολογιστών θα μπορούσε να είναι να βοηθήσουν τους ερευνητές να κατανοήσουν καλύτερα τη χημεία, κάτι που θα μπορούσε να απελευθερώσει νέες εξελίξεις σε όλα, από την ιατρική έως την επιστήμη των υλικών.
Μπορούν επίσης να βοηθήσουν επίσης στην έρευνα για την τεχνολογία βιώσιμης ενέργειας, όπως οι πιο αποδοτικές μπαταρίες. «Οι καλύτερες μπαταρίες θα μπορούσαν να αλλάξουν πραγματικά τα δεδομένα για την παγκόσμια οικονομία», είπε, προσθέτοντας «Η κατασκευή μιας μηχανής που θα μας βοηθήσει να κατανοήσουμε καλύτερα αυτά τα προβλήματα και να βρούμε καλύτερα υλικά είναι ένα εξαιρετικό μακροπρόθεσμο όραμα». Άλλα σημεία όπου οι κβαντικοί υπολογιστές θα μπορούσαν να βρουν πρακτικές χρήσεις είναι η βοήθεια στην επίλυση διαφόρων προβλημάτων βελτιστοποίησης.
Ο Martinis έλαβε το πτυχίο του στη φυσική το 1980 και το διδακτορικό του στη φυσική από το Πανεπιστήμιο της Καλιφόρνια στο Μπέρκλεϊ. Κατά τη διάρκεια του διδακτορικού του, διερεύνησε την κβαντική συμπεριφορά μιας μακροσκοπικής μεταβλητής, της διαφοράς φάσης σε μια διασταύρωση σήραγγας Josephson. Για αυτήν την ανακάλυψη ο Martinis κέρδισε το βραβείο Νόμπελ Φυσικής το 2025.
Εντάχθηκε στο Commissariat à l’Energie Atomique στο Saclay της Γαλλίας, για μια πρώτη μεταδιδακτορική έρευνα και στη συνέχεια στο τμήμα Ηλεκτρομαγνητικής Τεχνολογίας του Εθνικού Ινστιτούτου Προτύπων και Τεχνολογίας (NIST) στο Boulder, όπου εργάστηκε σε ενισχυτές υπεραγώγιμων συσκευών κβαντικής παρεμβολής (SQUIDs) Ενώ βρισκόταν στο NIST, ανέπτυξε μια τεχνική ανίχνευσης ακτίνων Χ χρησιμοποιώντας έναν υπεραγώγιμο μικροθερμιδομετρητή αισθητήρα ακμής μετάβασης με ηλεκτροθερμική ανάδραση.
Από το 2002 εργάζεται με qubits Josephson-Junction με στόχο την κατασκευή του πρώτου κβαντικού υπολογιστή. Το 2004 μετακόμισε στο Πανεπιστήμιο της Καλιφόρνια Σάντα Μπάρμπαρα, όπου κατείχε την έδρα Worster στην πειραματική φυσική μέχρι το 2017. Στις 23 Οκτωβρίου του 2019, ο ίδιος και η ομάδα του δημοσίευσαν μια εργασία στο Nature με τίτλο “Κβαντική υπεροχή χρησιμοποιώντας έναν προγραμματιζόμενο υπεραγώγιμο επεξεργαστή”, όπου παρουσίασαν πώς πέτυχαν την κβαντική υπεροχή για πρώτη φορά χρησιμοποιώντας έναν κβαντικό υπολογιστή 53 qubits. Τον Απρίλιο του 2020, ο Martinis παραιτήθηκε από την Google αφού του ανατέθηκε συμβουλευτικός ρόλος.
Στις 29 Σεπτεμβρίου του 2020, μετακόμισε στην Αυστραλία για να ενταχθεί στην Silicon Quantum Computing, μια νεοφυή επιχείρηση που ιδρύθηκε από την καθηγήτρια Michelle Simmons. Και το 2022 συνίδρυσε την εταιρεία Qolab με βάση την υπόθεση ότι “η βιομηχανία ημιαγωγών κατέχει το κλειδί για τη δημιουργία ενός πρακτικού κβαντικού υπολογιστή, επιτρέποντας την κατασκευή qubit υψηλής ποιότητας σε μεγάλη κλίμακα”. Από τον Ιανουάριο του 2025 είναι ο CTO της εταιρείας. Το 2021, έλαβε το Βραβείο John Stewart Bell για Έρευνα σε Θεμελιώδη Ζητήματα της Κβαντομηχανικής και τις Εφαρμογές της.
