Στην αυλή του Βασιλιά Ερρίκου Η’, κανείς δεν ήταν ασφαλής, και οι έμπιστοι των βασιλισσών και των αυλικών μπορούσαν να αλλάξουν γρήγορα την πίστη τους σε κάποιον. Η κυρία επί των τιμών Τζέιν Μπολέιν, που υπηρέτησε πέντε βασίλισσες – συμπεριλαμβανομένης της κουνιάδας της Άν Μπολέιν και της ξαδέλφης της Άν, Κάθριν Χάουαρντ, οι οποίες εκτελέστηκαν από τον Βασιλιά Ερρίκο Η’ – έχει από καιρό χαρακτηριστεί ως προδότρια, που επέζησε υπό ύποπτες συνθήκες, ενώ όλοι γύρω της καταδικάστηκαν σε θάνατο. Κατηγορούμενη για προδοσία, έγινε, σύμφωνα με την συγγραφέα Τρέισι Μπόρμαν, επικεφαλής ιστορικό στο Historic Royal Palaces, «η πιο μισητή γυναίκα στην Αγγλία των Τυδώρ».
Αυτή η διαβόητη προσωπικότητα, που απέκτησε τον τίτλο της υποκόμισσας του Ρότσφορντ το 1529, είναι το θέμα ενός νέου βιβλίου, του «Boleyn Traitor», ενός ιστορικού θρίλερ που έγραψε η Φιλίπα Γκρέγκορι, της οποίας το επιτυχημένο μυθιστόρημα, «The Other Boleyn Girl», ενέπνευσε την ομώνυμη ταινία του 2008 με πρωταγωνιστές τις Νάταλι Πόρτμαν και Σκάρλετ Γιοχάνσον.
«Η Τζέιν ήταν στο μυαλό μου από τότε που έγραψα το «The Other Boleyn Girl» και από τότε έχουν κυκλοφορήσει μερικές εξαιρετικές νέες βιογραφίες της», λέει η Γκρέγκορι στο BBC. «Για κάθε λάτρη της ιστορίας των Τυδώρ, είναι ένα αίνιγμα, ακριβώς στο κέντρο της ιστορίας, που παρά τις αντιξοότητες επιζεί της πτώσης των Μπολέιν».
Getty Images
Η Τζέιν Μπολέιν, γεννημένη Τζέιν Πάρκερ γύρω στο 1505, ήταν κόρη ενός βαρόνου που υπηρέτησε ως ευγενής ταξιθέτης του Ερρίκου Η’ και μετέφραζε κείμενα της ιταλικής αναγέννησης για το παλάτι. Έφτασε στο παλάτι σε ηλικία μόλις 11 ετών, διορισμένη ως κυρία τιμής της πρώτης συζύγου του Ερρίκου Η’, της Αικατερίνης της Αραγονίας. Εκεί γνώρισε την οικογένεια Μπολέιν. Σε ηλικία περίπου 20 ετών, παντρεύτηκε τον Τζορτζ Μπολέιν, η αδελφή του οποίου, Αν, σε μια απροσδόκητη ανατροπή, θα γινόταν βασίλισσα μέσα σε μια δεκαετία.
Λίγα ίχνη της Τζέιν παραμένουν στα αρχεία, αφήνοντας μια «κενή σελίδα» για τους αφηγητές να την γεμίσουν με συγκλονιστικές ιστορίες. Δεν υπάρχει επίσης καμία επιβεβαιωμένη απεικόνιση της, αν και υπάρχουν σχέδια του Χανς Χόλμπαϊν που πιστεύεται ότι αποτυπώνουν εκείνη, και ορισμένοι έχουν επισημάνει ότι οι πίνακες «Άγνωστη γυναίκα με φόρεμα της δυναστείας των Τυδώρ» και «Άγνωστη κυρία», επίσης του Χόλμπαϊν, παρουσιάζουν πιθανές ομοιότητες με την Τζέιν.
Οι περισσότερες εικόνες της καταστράφηκαν το 1541, όταν η Τζέιν κατηγορήθηκε για προδοσία και καταγγέλθηκε από τον νομοθέτη, Λόρδο Καγκελάριο Όντλεϊ, ως «μαντάμ» για τη βοήθεια που πρόσφερε στην πέμπτη σύζυγο του Ερρίκου Η’, Κάθριν Χάουαρντ – μια έφηβη παντρεμένη με έναν ανάπηρο και ανίκανο βασιλιά – να ξεκινήσει μια σχέση με τον όμορφο αυλικό Τόμας Κάλπεπερ. Και οι τρεις πλήρωσαν με τη ζωή τους. Ο Κάλπεπερ ήταν ο πρώτος που αποκεφαλίστηκε, ενώ η Κάθριν και η Τζέιν οδηγήθηκαν στην γκιλοτίνα δύο μήνες αργότερα και εκτελέστηκαν στο Πύργο του Λονδίνου, το πρωί της 13ης Φεβρουαρίου 1542.
Getty Images
Τα στοιχεία υποδηλώνουν ότι η Τζέιν, που υπηρετούσε τη βασίλισσα, ήταν πράγματι μέλος μυστικού συνδέσμου. Ωστόσο, για την Γκρέγκορι, η Τζέιν είναι μισητή όχι τόσο για τις πράξεις της, όσο για τις «ξεπερασμένες απαντήσεις» που χρησιμοποιούνται για να τις εξηγήσουν. «Η φήμη της αλλάζει με τα χρόνια, καθώς κάθε ομάδα νέων ιστορικών έχει τη δική της άποψη για τις γυναίκες και την αντανακλά στην Τζέιν», λέει η Γκρέγκορι στο BBC. «Στα πρώτα έγγραφα, η Τζέιν παρουσιάζεται ως τίποτα χειρότερο από μια όχι και πολύ αποτελεσματική συνοδός», λέει. Αλλά, αργότερα, οι ηθικολόγοι Βικτωριανοί βλέπουν τη συμμετοχή της στην υπόθεση «ως απόδειξη ότι είναι μια «κακιά» γυναίκα».
Βυθισμένη στο σκάνδαλο
Η παρουσία της Τζέιν κατά τη διάρκεια των ερωτικών συναντήσεων του «παράνομου» ζευγαριού, κάτι που ήταν συνηθισμένο την εποχή εκείνη, βλέπεται με διαφορετικό μάτι. «Οι ιστορικοί μετά τον Φρόιντ υποδηλώνουν ότι ήταν ηδονοβλεψίας, σεξομανής, καθοδηγούμενη από διεστραμμένες επιθυμίες, και μετά από αυτό, περιγράφεται απλά ως τρελή», λέει η Γκρέγκορι. «Δεν νομίζω ότι η Τζέιν καθοδηγούνταν από τη λαγνεία ή οποιαδήποτε άλλη αμαρτία», προσθέτει. «Νομίζω ότι ήταν απλώς μια κανονική γυναίκα σε εξαιρετικές συνθήκες, που προσπαθούσε να επιβιώσει και να ευημερήσει».
Αυτή όμως δεν ήταν η πρώτη φορά που η Τζέιν εμπλέκονταν στην προδοσία και την πτώση ενός μονάρχη. Το 1536, η αυλή είχε βυθιστεί στο σκάνδαλο όταν η Αν Μπολέιν κατηγορήθηκε για μοιχεία με τέσσερις αυλικούς. Για να εξασφαλιστεί ότι δεν θα υπήρχε επιστροφή για την Αν, της απαγγέλθηκε μια ψευδής κατηγορία αιμομιξίας με τον ίδιο της τον αδελφό, Τζορτζ. Αυτή η κατηγορία φέρεται να αποκαλύφθηκε στον βασιλιά από την ίδια τη σύζυγο του Τζορτζ, Τζέιν, η οποία, όπως υπονοήθηκε, ζήλευε τη στενή σχέση των αδελφών.
Το σκάνδαλο κόστισε τη ζωή τόσο του Τζορτζ όσο και της Αν – μια βολική λύση για τον βασιλιά, ο οποίος είχε στρέψει την προσοχή του στην Τζέιν Σέιμουρ, ελπίζοντας ότι αυτή θα πετύχει εκεί όπου η Αν απέτυχε και θα του χαρίσει έναν πολυπόθητο αρσενικό διάδοχο.
«Το γεγονός ότι η Τζέιν ήταν το μόνο μέλος της οικογένειας Μπολέιν που παρέμεινε στη θέση της μετά την εκτέλεση του συζύγου και της κουνιάδας της οδήγησε σε ευρέως διαδεδομένες εικασίες ότι ήταν αναμειγμένη στην πτώση τους. Στην πραγματικότητα, υπάρχουν ελάχιστα στοιχεία που να το αποδεικνύουν πράγματι αυτό», λέει η Τρέισι Μπόρμαν, η οποία έχει γράψει πολλά για τους Τυδώρ, συμπεριλαμβανομένου ενός νέου βιβλίου, με τίτλο «The Stolen Crown». «Η Τζέιν ήταν μία από τους πολλούς υπηρέτες της Αν που αναγκάστηκαν να καταθέσουν στοιχεία στον βασιλιά, και δεν υπάρχει καμία ένδειξη ότι τα δικά της ήταν καταδικαστικά», λέει στη BBC.
Getty Images
«Στην πραγματικότητα, γνωρίζουμε ότι υπέβαλε αίτηση στον Ερρίκο Η’ εκ μέρους του συζύγου της». Όταν ρωτήθηκε αν η Τζέιν αξίζει να δέχεται τόση αρνητική κριτική, απάντησε: «Καθόλου», επισημαίνοντας μια τάση μεταξύ των σύγχρονων ιστορικών «να επανεκτιμούν ορισμένες βασικές – και κυρίως γυναικείες – προσωπικότητες της εποχής των Τυδώρ… και να απομακρύνουν αιώνες μισογυνισμού και παρερμηνείας».
Η ιστορία της Τζέιν είναι μια ιστορία επιβίωσης, διατήρησης της καριέρας της σε ένα από τα πιο ασταθή παλάτια της ιστορίας και εργασίας υπό έναν από τους μεγαλύτερους τυράννους.
Το να αναγνωρίσουμε ότι η Τζέιν ήταν «αποδιοπομπαίος τράγος» δεν σημαίνει ότι της έλειπε η ικανότητα να πράττει με κρίση. «Νομίζω ότι είναι πολύ εύκολο να υποτιμήσουμε την φιλοδοξία της Τζέιν, εν μέρει επειδή έχουμε συνηθίσει να θεωρούμε τη φιλοδοξία ως κάτι κακό για τις γυναίκες», λέει η Γκρέγκορι. Ήταν αυτή η φιλοδοξία που την οδήγησε πίσω στην επικίνδυνη αυλή μετά την εξορία της το 1534 για συνωμοσία με την Αν Μπολέιν με σκοπό την απομάκρυνση μιας από τις ερωμένες του βασιλιά, και ξανά το 1536, λίγο μετά την εκτέλεση του συζύγου της – μια απόφαση που εδραίωσε την «ψυχρή» φήμη της.
Ίσως το μεγαλύτερο λάθος της Τζέιν, ωθούμενη από την αγάπη της για τη ζωή στην βασιλική αυλή, ήταν να εμπιστευτεί τους πιο ισχυρούς πατριάρχες της. Τόσο ο Τόμας Χάουαρντ όσο και, αργότερα, ο Τόμας Κρόμγουελ της πρόσφεραν την προστασία τους με την ελπίδα ότι η Τζέιν θα τους έδινε πληροφορίες για τα βασιλικά νοικοκυριά που υπηρετούσε – μια περίσταση που την οδήγησε να χαρακτηριστεί κατάσκοπος. Ωστόσο, η ισορροπία δυνάμεων ήταν σαφής όταν και οι δύο την εγκατέλειψαν μόλις οι μεταβαλλόμενες πολιτικές του παλατιού έκαναν τη συμμαχία τους ανεπιθύμητη.
«Όσο περισσότερο έψαχνα στα αρχεία, πολλά από τα οποία είχαν αγνοηθεί για αιώνες, τόσο πιο προφανές γινόταν ότι η ιστορία της Τζέιν Μπολέιν δεν ήταν μόνο εξίσου συναρπαστική με εκείνες των βασιλισσών που είχε υπηρετήσει, αλλά και ότι είχε υποστεί σοβαρή δυσφήμιση», γράφει η Τζούλια Φοξ στη βιογραφία της του 2007, «Jane Boleyn: The Infamous Lady Rochford».
«Οι επικριτές της», γράφει η Φοξ, «ήταν ευτυχείς που βρήκαν έναν αποδιοπομπαίο τράγο για να απαλλάξουν τον βασιλιά από την ειδεχθή κατηγορία ότι σκότωσε με σκληρότητα την αθώα σύζυγό του, ισχυριζόμενοι ότι ήταν η μαρτυρία της που ξεγέλασε τον Ερρίκο και κατέστρεψε την Αν και τον Τζορτζ». Ωστόσο, για τη Φοξ, τέτοιες κατηγορίες δεν έχουν νόημα, καθώς η Τζέιν είχε πολλά να χάσει. «Δεν είχε κανένα λόγο να συκοφαντήσει τον σύζυγό της, ειδικά όταν οι οικονομικές συνέπειες μιας τέτοιας κίνησης θα ήταν καταστροφικές», γράφει.
Πολύ μετά το θάνατο της Τζέιν, όταν η Ελισάβετ Α’ προσπάθησε να ενισχύσει τη νομιμότητα της εξουσίας της αποκαθιστώντας τη φήμη της μητέρας της Αν Μπολέιν, αποφάσισε ότι ήταν σωστό να δυσφημιστεί και πάλι η Τζέιν. Η βιογραφία του Τζορτζ Γουάιατ, «The Life of the Virtuous Christian and Renowned Queen Anne Boleigne», για παράδειγμα, που εκδόθηκε το 1817, αλλά γράφτηκε στα τέλη του 1500, περιγράφει τη Τζέιν ως «κακιά σύζυγο, κατήγορο του ίδιου της του συζύγου, που έφτασε μέχρι και να ζητήσει το αίμα του».
Αν και η Τζέιν πέθανε στα μέσα της τρίτης δεκαετίας της ζωής της, η Γκρέγκορι παρουσιάζει την ιστορία της ως μια ιστορία επιβίωσης, έχοντας διατηρήσει μια καριέρα σε ένα από τα πιο ασταθή παλάτια της ιστορίας, δουλεύοντας υπό έναν από τους μεγαλύτερους τυράννους.
Το βιβλίο «Boleyn Traitor» μας καλεί να καταδικάσουμε όχι τη Τζέιν, αλλά τη δομή εξουσίας που την περιέβαλε. «Αυτό είναι ένα μυθιστόρημα για την τυραννία», λέει η Γκρέγκορι, και «μια βασιλεία που συγκέντρωσε την εξουσία σε έναν άνδρα, και πολύ λίγοι είχαν το θάρρος να του αντισταθούν».
Η αφήγηση της Γκρέγκορι για την ιστορία της Τζέιν δεν είναι μια ευχάριστη ηθική ιστορία όπου μια κακιά γυναίκα συναντά το αναπόφευκτο τέλος της, αλλά μια προειδοποίηση για το να αναγνωρίζεις τον κίνδυνο πολύ αργά.
Πηγή: BBC
