Όταν γράφονται αυτές οι γραμμές, είναι άγνωστο το αποτέλεσμα του αγώνα της Εθνικής Ελλάδας μπάσκετ με την αντίστοιχη τουρκική. Και είναι άγνωστο αν τελικά οι διεθνείς θα επιστρέψουν από τη Ρίγα με κάποιο μετάλλιο ή ακόμα και με το κύπελλο της πρωταθλήτριας Ευρώπης. Ίσως, μάλιστα, αυτή η άγνοια να είναι προτιμότερη, γιατί ο υπερβολικός ενθουσιασμός της νίκης ή η υπερβολική απογοήτευση της ήττας, να μην επιτρέπουν να βλέπει κάποιος τα πράγματα τόσο καθαρά…
Άλλωστε, τα μέχρι τώρα αποτελέσματα της Εθνικής αρκούν για να χαρακτηρίσει κάποιος την αποστολή της εθνικής ομάδας, ως επιτυχημένη. Και τα συμπεράσματα που μπορεί να αποκομίσει κάποιος από το φετινό Εurobasket δεν θα αλλάξουν από το αποτέλεσμα των τελευταίων δύο αγώνων.
Δίδαγμα 1: Το χειροκρότημα των Λιθουανών
Για τους Λιθουανούς, το μπάσκετ δεν είναι απλώς ένα σπορ. Είναι το άθλημα που λατρεύουν περισσότερο από κάθε άλλο. Αυτό το σπορ παραδοσιακά τους έχει δώσει τις μεγαλύτερες επιτυχίες. Σε αυτό το άθλημα έχουν βγάλει τους αθλητές παγκοσμίου διαμετρήματος. Επιπλέον, το μπάσκετ αποτέλεσε λόγο περηφάνειας ως Έθνος, διότι, κατά τις τέσσερις δεκαετίες που υπήρξαν στο πλαίσιο της Σοβιετικής Ένωσης, μέσα από αυτό κατάφεραν να δηλώσουν την εθνική τους ύπαρξης. Η πιο αντιπροσωπευτική ομάδα τους, η Ζαλγκίρις Κάουνας κοίταζε στα ίσια τις ρωσικές ομάδες και και, σε κάποιες περιόδους, κυριάρχησε στο πλαίσιο του Πρωταθλήματος της ενιαίας ΕΣΣΔ. Επομένως, οι νίκες στο μπάσκετ, αποτέλεσε για τους Λιθουανούς την αφορμή να εκδηλώνουν τα εθνικά τους αισθήματα κατά των Ρώσων «κατακτητών».
Η Λιθουανία προσέφερε στο παγκόσμιο μπάσκετ μερικούς από τους μεγαλύτερους παίκτες που πέρασαν από το άθλημα. Ανάμεσά τους, ο νυν προπονητής της Εθνικής Ομάδας Ρίμας Κουρτινάιτις, αλλά και ο Άρβιντας Σαμπόνις. Ένας υπερ-παίκτης που σχεδόν σαράντα χρόνια πριν, παρά το ύψος του (2μ και 22 εκ.), που μπορούσε να ανταποκρίνεται με την ίδια ευκολία σε οποιαδήποτε από τις πέντε θέσεις μίας ομάδας.
Αυτή η παράδοση και αυτή η λατρεία οδήγησε πάνω από 10.000 Λιθουανούς στη γειτονική Ρίγα, για να υποστηρίξουν την ομάδα τους στον προημιτελικό κατά της Ελλάδας. Δημιούργησαν συνθήκες «έδρας» για την ομάδα τους και είχαν μεγάλες προσδοκίες ότι θα ξεπερνούσαν το υψηλό, αλλά όχι ανυπέρβλητο εμπόδιο της αξιόμαχης Ελλάδας. Το αποτέλεσμα δεν τους δικαίωσε. Η απογοήτευσή τους ήταν αυτονόητη, μετά το τέλος του αγώνα. Και όμως, παρά την ήττα, χειροκρότησαν τους παίκτες τους σαν να ήταν εκείνοι οι νικητές. Ήταν ένα καλό μάθημα για όλους τους υπόλοιπους και κυρίως για τους Γάλλους και τους Σέρβους που με την επιστροφή τους στη χώρα τους, δέχθηκαν πολύ αυστηρή κριτική από τα τοπικά ΜΜΕ.
Δίδαγμα 2ο: Ο λόγος του αρχηγού
Λίγα λεπτά μετά τη λήξη του αγώνα της Ελλάδας με τη Λιθουανία, ακούσαμε τις δηλώσεις του αρχηγού της Εθνικής Ελλάδας Κώστα Παπανικολάου. Δε βγήκε να θριαμβολογήσει, δε μίλησε με έπαρση, δεν ύμνησε την «ελληνική ψυχή» και τον πατριωτισμό των Ελλήνων. Άδραξε την ευκαιρία για να αναφερθεί σε μία ήττα: την ήττα της Ελλάδας από τη Δανία στο ποδόσφαιρο και στα υποτιμητικά σχόλια μερίδας των φιλάθλων κατά των Ελλήνων ποδοσφαιριστών. Ζήτησε από όλους να δείξουν σεβασμό, στα παιδιά αυτά, που σε κάθε αγώνα προσπαθούν για το καλύτερο. «Πρέπει να αλλάξει το τσιπάκι», είπε χαρακτηριστικά.
Με αυτόν τον τρόπο, χωρίς να το επιδιώκει, ο Παπανικολάου προβιβάστηκε σε αρχηγό όλων των Ελλήνων αθλητών. Κατέδειξε το δύσκολο περιβάλλον στο οποίο αγωνίζονται. Το πώς τη μία μέρα είναι «ήρωες» και την άλλη «άχρηστοι». Το πώς πολύ εύκολα από την άνεση του καναπέ μας, τρώγοντας, πίνοντας ή καπνίζοντας, μπορούμε να κρίνουμε, χωρίς γνώση και χωρίς ενσυναίσθηση την προσπάθεια άλλων, πολλώ δε μάλλον νέων ανθρώπων, που έχουν αφιερώσει τη ζωή τους στον αθλητισμό.
Θα μπορούσε πολλά να προσθέσει ο Παπανικολάου, στις σύντομες δηλώσεις του. Για παράδειγμα, πώς τα νέα παιδιά μαθαίνουν μπάσκετ ή ποδόσφαιρο στην Ελλάδα. Ποια είναι η συμπεριφορά πολλών γονιών που συνοδεύουν τα παιδιά τους στα τμήματα ακαδημιών των ομάδων. Ή ακόμα, με ποιες θυσίες (προσωπικές, οικογενειακές) ένα παιδί που ασχολείται και αγαπάει τον αθλητισμό καταφέρνει να γίνει αθλητής ελίτ; Ποια είναι η υποστήριξη αυτού που ονομάζουμε «Πολιτεία» προς αυτά τα παιδιά; Ποιες είναι οι διευκολύνσεις που παρέχονται στους νέους ανθρώπους, για να μπορέσουν να συνδυάσουν τον αθλητισμό υψηλού επιπέδου με μία ισορροπημένη παιδεία;
Δεν τα πρόσθεσε, όχι μόνο γιατί δεν ήταν εκείνη η κατάλληλη στιγμή για να το κάνει, αλλά κυρίως γιατί δεν ήταν στόχος του να κουνήσει το δάχτυλο σε κανέναν. Ήθελε απλώς, να μας κάνει να σκεφτούμε, το πώς εμείς απαξιώναμε νέους ανθρώπους επειδή έχασαν ένα ματς από μία σπουδαία ομάδα, όπως η Δανία. Σε ένα σπορ όπου δεν είμαστε δα και καμιά υπερδύναμη, ούτε έχουμε καμία σπουδαία παράδοση.
Όποιος προσέχει τις λεπτομέρειες, πριν και μετά τους αγώνες, θα έχει παρατηρήσει ότι ο Παπανικολάου, μετά από κάθε αγώνα, πάει και φιλάει τη γυναίκα και την κόρη του. Γνωρίζει καλά, ότι αυτά τα πρόσωπα θα ήταν το ίδιο περήφανα για αυτόν, ανεξαρτήτως αποτελέσματος. Όπως είναι περήφανος κάθε άνθρωπος που φέρνει στο σπίτι του, ένα καρβέλι ψωμί και έναν τίμιο μισθό, μετά από μία κοπιαστική ημέρα στη δουλειά. Οποιαδήποτε δουλειά… Είτε είναι το μπάσκετ, είτε το νοσοκομείο, είτε το σχολείο, είτε η λαϊκή αγορά, είτε το δικαστήριο. Το μέγεθος της αμοιβής, δε μειώνει σε καμία περίπτωση την αξία της προσπάθειας και το μέγεθος της αξιοσύνης.
Δίδαγμα 3ο: Αλίμονο στους νέους
Ας μην επαναλάβουμε μέσα από ποιες δυσκολίες έγιναν πρωταθλητές ο Αντετοκούμπο, ο Τεντόγλου, τα κορίτσια και τα αγόρια του πόλο. Ίδιες και μεγαλύτερες δυσκολίες αντιμετωπίζουν όλοι οι νέοι άνθρωποι στο ξεκίνημα της ζωής τους. Το ίδιο και χειρότερο εχθρικό περιβάλλον αντιμετωπίζουν οι περισσότεροι από αυτούς. Διότι, είτε είναι νέοι αθλητές, είτε νέοι επιστήμονες, είτε delivery, το περιβάλλον στο οποίο κινούνται είναι ως επί το πλείστον εχθρικό. Οι υποδομές και οι συνθήκες που κάνουν τα πρώτα τους βήματα ακατάλληλες.
Αυτό εισπράττει, στον τομέα του, ο Παπανικολάου και αυτό εξέφρασε ως παράπονο, δηλαδή τη μη αναγνώριση της προσπάθειας και την απαξίωση μετά από την ήττα. Λες και η ήττα να μην είναι στο πρόγραμμα. Φυσικά, για να γίνει κατανοητό το ενδεχόμενο της ήττας, απαιτείται αθλητική παιδεία, που είναι μέρος της ευρύτερης παιδείας και με τη σειρά της διδάσκεται και στα σχολεία… Άραγε σε ποια σχολεία;
Γι’ αυτό και, στην αναλογία του, το παράπονο του Παπανικολάου αφορά κάθε νέο και κάθε νέα, όχι μόνο στον αθλητισμό. Και γι’ αυτό, όσο δεν υπάρχει μία οργανωμένη κοινωνία που να σέβεται τους νέους, θα είναι πολύ δύσκολο να αλλάξει το «τσιπάκι» της συμπεριφοράς μας απέναντί τους…
Δίδαγμα 4ο (και τελευταίο): Το μάθημα του αθλητισμού
Στους «4» της φετινής διοργάνωσης προκρίθηκαν οι Γερμανοί. Μία ματιά στη δωδεκάδα τους αρκεί για να πείσει ότι η καταγωγή των περισσότερων παικτών ήταν από αφρικανικές χώρες. Στα ομαδικά αθλήματα (ποδόσφαιρο, μπάσκετ), συχνά, οι ομάδες είναι καθρέφτες κοινωνικών αλλαγών. Οι κοινωνίες πάνε μπροστά όταν λειτουργούν δημοκρατικά και αξιοκρατικά, χωρίς αποκλεισμούς κάθε τύπου. Διότι μόνο έτσι μπορούν να ενσωματώνουν τις ικανότητες όλων των ανθρώπων, ανεξάρτητα από την καταγωγή τους, το φύλο, το θρήσκευμα ή τις ιδέες τους.
Επιτυχία στον αθλητισμό δεν μπορεί να υπάρξει χωρίς αυτή την αξιοκρατία και ισότητα. Δεν μπορεί να αποκλειστεί κάποιος από μία ομάδα, επειδή προέρχεται από μία αφρικανική χώρα ή επειδή οι γονείς του δεν είναι γηγενείς, αλλά μετανάστες. Οι ικανότητες, το ταλέντο, η δουλειά, η επιμονή και το πάθος αποτελούν τα κριτήρια για να συμμετάσχει κάποιος στην ομάδα και να έχει τον ανάλογο ρόλο. Αν αυτός αποκλειστεί, για αυτούς τους λόγους, η ομάδα (που είναι μικρογραφία της κοινωνίας), θα χάσει ένα σημαντικό μέρος της δύναμής της. Χωρίς αυτόν, η ομάδα θα αποτύχει στην αποστολή της.
Και αυτή η απόλυτη δημοκρατία και αξιοκρατία που έχει ο αθλητισμός, αναλογικά εφαρμόζεται και στις κοινωνίες. Όποιες κοινωνίες αντιληφθούν και εφαρμόσουν τη συμπερίληψη, τη δημοκρατία και την αξιοκρατία που έχει ο αθλητισμός, θα πάνε μπροστά, γιατί θα έχουν αξιοποιήσει κάθε ανθρώπινο πόρο. Όσες αποφασίσουν να βουλιάζουν τις βάρκες των ανθρώπων που αναζητούν ένα καλύτερο αύριο, θα παραμείνουν πίσω.
Ο αθλητισμός, με τους ανθρώπους του, δίνει αφορμές για διδάγματα. Το Ευρωμπάσκετ και η επιτυχημένη πορεία της εθνικής ομάδας, μας έδωσαν μεγάλες χαρές και συγκινήσεις. Μας έδωσαν όμως και πολλές αφορμές προβληματισμού σε πολλά επίπεδα.
(Ο Κώστας Καρβουναρίδης είναι Δικηγόρος – Διεθνές Μάστερ Αθλητικού Δικαίου και Μάνατζμεντ / Διεθνές Κέντρο Αθλητικών Σπουδών – CIES –FIFA – το άρθρο δημοσιεύτηκε στο dnews.gr)
