Μια νέα εποχή για την εισαγωγή στα πανεπιστήμια ξεκινά από το 2029, με την καθιέρωση του Εθνικού Απολυτηρίου που θα αντικαταστήσει τις Πανελλήνιες εξετάσεις, βάζοντας τέλος σε μια «παράδοση» δεκαετιών. Το νέο σύστημα υπόσχεται να αναβαθμίσει το Λύκειο, να αποκαταστήσει την αξία του ως εκπαιδευτικής βαθμίδας και να προσφέρει πιο δίκαιη αξιολόγηση των μαθητών. Η εισαγωγή στα πανεπιστήμια θα βασίζεται πλέον στη συνολική πορεία των τριών τάξεων του Λυκείου, με ενισχυμένη Τράπεζα Θεμάτων και αξιοκρατικά κριτήρια, δημιουργώντας ένα νέο «διαβατήριο» για τη γνώση και το μέλλον των νέων.
Ο πρωθυπουργός από το βήμα της ΔΕΘ έδωσε το πλαίσιο της σημαντικής εκπαιδευτικής μεταρρύθμισης που σηματοδοτεί το τέλος μιας ολόκληρης εποχής για το ελληνικό σχολείο. Οι Πανελλήνιες μετρούν πλέον και επίσημα αντίστροφα για να μπουν στο χρονοντούλαπο, παραχωρώντας τη θέση τους σε ένα εξίσου δίκαιο, αξιοκρατικό και παιδαγωγικά ισχυρό σύστημα.
Με το νέο πλαίσιο, οι βαθμοί της Α’, Β’ και Γ’ Λυκείου θα υπολογίζονται στο απολυτήριο, ενισχύοντας τον ρόλο του σχολείου και μετατρέποντας το Λύκειο σε πραγματικό χώρο μάθησης και καλλιέργειας δεξιοτήτων. Οι προαγωγικές εξετάσεις θα πραγματοποιούνται με θέματα από αναβαθμισμένη Τράπεζα Θεμάτων, προσφέροντας διαφάνεια, αντικειμενικότητα και ίσους όρους για όλους τους μαθητές.
Η κυβερνητική αυτή πρωτοβουλία επιχειρεί να αναβαθμίσει το Λύκειο από «προθάλαμο των Πανελληνίων» σε εκπαιδευτική βαθμίδα με ουσιαστικό περιεχόμενο και αξία. Το Εθνικό Απολυτήριο φιλοδοξεί να αποτελέσει ένα δίκαιο και αντικειμενικό διαβατήριο προς την Τριτοβάθμια Εκπαίδευση, περιορίζοντας το άγχος της στιγμιαίας εξέτασης και δίνοντας μεγαλύτερη βαρύτητα στην πορεία και την προσπάθεια των μαθητών.
Μητσοτάκης για Εθνικό Απολυτήριο: «Να αποκατασταθεί ο αυτοτελής ρόλος του Λυκείου
«Πρότασή μας είναι να θεσπιστεί και στην Ελλάδα το Εθνικό Απολυτήριο ώστε να αποκατασταθεί ο αυτοτελής ρόλος του Λυκείου. Να μπορεί να αποκτήσει το δικό του βάρος στην εργασιακή προοπτική των αποφοίτων. Ταυτόχρονα η δευτεροβάθμια θα πρέπει να υποδεχθεί νέα μαθήματα, παρέχοντας στο τέλος έναν πλήρη κύκλο γνώσεων πριν από την επαγγελματική, ακαδημαϊκή συνέχεια κάθε νέου», είπε αρχικά ο πρωθυπουργός.
«Έτσι μετά από μια σειρά αξιόπιστων δοκιμασιών, στη διάρκεια του σχολείου, στις εξετάσεις που θα δίνονται στο τέλος κάθε τάξης, τα παιδιά θα μπορούν να εισάγονται στο πανεπιστήμιο με βασικό πυρήνα το Εθνικό Απολυτήριο». «Η πρώτη τάξη που θα ωφεληθεί και θα ενταχθεί στο νέο σύστημα θα είναι τα παιδιά που μόλις τέλειωσαν τη Β’ Γυμνασίου και θα ενταχθούν στην Γ΄ Γυμνασίου με προοπτική να ενταχθούν σε ένα νέο πλαίσιο του Λυκείου», κατέληξε.
Τις επόμενες μέρες αναμένεται να ανοίξει και επίσημα το κεφάλαιο «Εθνικό Απολυτήριο» ενώ παράλληλα έγινε ένα πρώτο άνοιγμα στην αντιπολίτευση να αναζητηθούν σημεία σύγκλισης που θα αποτελέσουν τη βάση μιας μεγάλης αλλαγής, με στόχο τη δημιουργία ενός ισχυρού τίτλου σπουδών από τη δευτεροβάθμια εκπαίδευση. Με προμετωπίδα το Εθνικό Απολυτήριο και αξιολογικές δικλείδες η πρόσβαση στα πανεπιστήμια απαγκιστρώνεται από την παραδοσιακή εξέταση τεσσάρων μαθημάτων σε τέσσερα τρίωρα.
Εξάλλου όπως έχει τονίσει και η υπουργός Σοφία Ζαχαράκη στη συζήτηση για το «Εθνικό Απολυτήριο και σύστημα πρόσβασης στην Τριτοβάθμια Εκπαίδευση» στη Διαρκή Επιτροπή Μορφωτικών Υποθέσεων της Βουλής, «η πρόταση για το Εθνικό Απολυτήριο δεν αποτελεί απλώς μια εκπαιδευτική μεταρρύθμιση, αλλά μια αλλαγή φιλοσοφίας: Μετατοπίζουμε το βάρος από την εξετασιοκεντρική λογική προς μια λογική που δίνει έμφαση στη συνολική διαδρομή και πρόοδο του μαθητή. Ενισχύουμε τον μορφωτικό ρόλο του Λυκείου. Με αιχμή το Εθνικό Απολυτήριο, σχεδιάζουμε ένα δίκαιο και σύγχρονο Λύκειο. Βασικός στόχος είναι η παροχή σύγχρονων γνώσεων και δεξιοτήτων, οι οποίες θα πιστοποιούνται με έναν ενιαίο, αξιόπιστο και ισχυρό τίτλο σπουδών στο τέλος της δευτεροβάθμιας εκπαίδευσης», συμπλήρωσε.
Το όραμα του Εθνικού Απολυτηρίου και τα ψιλά γράμματα
Η καθιέρωση του Εθνικού Απολυτηρίου αποτελεί μια θετική κίνηση όμως απαιτούνται λεπτοί χειρισμοί και ενδελεχή μελέτη η εκπόνηση του πλαισίου που θα θεμελιωθεί γιατί ο κίνδυνος καραδωκεί. Σε συνέντευξή του το 2024 στο Dnews o πρώην υπουργός Παιδείας και ομότιμος καθηγητής του Πανεπιστημίου Αθηνών Κώστας Γαβρόγλου ανέφερε χαρακτηριστικά: «Ο κύκλος των Πανελληνίων έκλεισε εδώ και πολλά χρόνια, και τώρα είμαστε στο στάδιο του εκφυλισμού: εξεζητημένα θέματα, ακόμη μεγαλύτερη έμφαση στην παπαγαλία, μιας και η διαφορετική από το βιβλίο διατύπωση μπορεί να αφαιρέσει εκείνες τις μονάδες στη βαθμολογία που θα είναι καθοριστικές ως προς την πόλη που θα σπουδάσει ο υποψήφιος, η προοπτική της εύκολης λύσης του ιδιωτικού πανεπιστημίου, η συνεχώς διευρυνόμενη παραπαιδεία. Αν όλα αυτά δεν δείχνουν ότι ο θεσμός των Πανελληνίων έχει κλείσει τον κύκλο του, δεν ξέρω τι άλλο θα μπορεί να πείσει τους πολίτες.»
Σύμφωνα με τον κ. Γαβρόγλου το Εθνικό Απολυτήριο κινείται στην κόψη του ξυραφιού καθώς πίσω από το όραμα κρύβονται ψιλά γράμματα. Το συνεχές εξεταστικό περιβάλλον θα ενισχύσει περαιτέρω τα φροντιστήρια και τα ιδιαίτερα, αφού οι γονείς θα αναζητούν κάθε δυνατό πλεονέκτημα για τα παιδιά τους. Τα ιδιωτικά σχολεία, με υψηλότερους βαθμούς, θα αποκτήσουν ακόμη μεγαλύτερη επιρροή, ενώ η πρόσβαση στα ιδιωτικά πανεπιστήμια μπορεί να γίνεται με βάση κριτήρια όπως η συνέντευξη ή τα εξωσχολικά ενδιαφέροντα, ανεξάρτητα από την πραγματική επίδοση στο σχολείο.
Η πελατεία των ιδιωτικών πανεπιστημίων
Μάλιστα μέσω του Dnews έκρουσε τον κώδωνα του κινδύνου ότι η προσπάθεια αναβάθμισης του δημόσιου σχολείου κινδυνεύει να συνδεθεί με οικονομική επιβάρυνση των οικογενειών, αντί να μειώσει την εξάρτηση από την παραπαιδεία. «Τι σχεδιάζει, λοιπόν, η κυβέρνηση; Την ακόμη πιο κοστοβόρα πρόσβαση στα δημόσια πανεπιστήμια, την ενίσχυση της παραπαιδείας και την μετατροπή του σχολείου σε εξετασιοκεντρικό θεσμό. Και στο τέλος, θα μπορεί κάποιος με αδύναμη επίδοση στο σχολείο και στις εξετάσεις, να μπορεί να εγγραφεί στα ιδιωτικά πανεπιστήμια με βάση την γοητευτική προσωπικότητα και τα εξωσχολικά του ενδιαφέροντα». Όπως τόνισε για να αποφευχθεί αυτό, η εφαρμογή του Εθνικού Απολυτηρίου πρέπει να συνοδευτεί από σαφείς προϋποθέσεις μεταξύ των οποίων σημαντική αύξηση προσωπικού και χρηματοδότησης στα δημόσια πανεπιστήμια, ώστε η ελληνική τριτοβάθμια εκπαίδευση να διατηρήσει διεθνή ανταγωνιστικότητα.
Προτάσεις όπως η διατήρηση των Πανελληνίων μόνο για περιζήτητες ειδικότητες (Ιατρική, Νομική, Πολυτεχνείο), η εισαγωγή χωρίς εξετάσεις σε Τμήματα χαμηλής ζήτησης και η επανίδρυση των Διετών Προγραμμάτων Σπουδών μπορούν να μειώσουν την πίεση και να ενισχύσουν τις επιλογές των μαθητών υπερθεμάτισε ο κ. Γαβρόγλου.
Το Εθνικό Απολυτήριο έχει την προοπτική να αλλάξει ριζικά την ελληνική εκπαίδευση, αλλά η επιτυχία του θα κριθεί από το αν θα περιοριστεί η επιρροή της παραπαιδείας και αν θα ενισχυθεί πραγματικά το δημόσιο σχολείο. Η πρόκληση είναι σαφώς δύσκολη, αλλά ταυτόχρονα αποτελεί μια «χρυσή» ευκαιρία για τομές στην ελληνική εκπαίδευση, που απαιτούν ευρύτατη διαβούλευση με την εκπαιδευτική κοινότητα και πολιτική συναίνεση. Εάν αξιοποιηθεί σωστά, η μεταρρύθμιση αυτή μπορεί να αναδείξει το Λύκειο ως ένα αξιόπιστο και ουσιαστικό βήμα για την προσωπική και ακαδημαϊκή ανάπτυξη των μαθητών, δημιουργώντας ένα σύγχρονο και δίκαιο εκπαιδευτικό περιβάλλον.
Αν η μεταρρύθμιση περιοριστεί σε τεχνοκρατικές ρυθμίσεις και πολιτικό έλεγχο, το Εθνικό Απολυτήριο θα γίνει προνόμιο λίγων. Στόχος δεν είναι η αριστεία λίγων, αλλά η ποιότητα και η ισότιμη πρόσβαση για όλους. Ωστόσο, το βήμα είναι τολμηρό και δείχνει ότι η χώρα επιχειρεί να αφήσει πίσω της ένα σύστημα «όλα ή τίποτα» και να περάσει σε μια νέα εποχή, όπου η παιδεία δεν θα κρίνεται από μια μόνο ημέρα εξετάσεων, αλλά από μια ολόκληρη μαθητική διαδρομή.
