Ο παγετώνας Thwaites στη Δυτική Ανταρκτική, γνωστός και ως «παγετώνας της Αποκάλυψης», θεωρείται μία από τις μεγαλύτερες πηγές αβεβαιότητας στις προβλέψεις για την άνοδο της στάθμης της θάλασσας. Αν καταρρεύσει πλήρως, περιέχει αρκετό πάγο ώστε να ανεβάσει τη στάθμη των θαλασσών παγκοσμίως κατά περίπου 65 εκατοστά.
Νέα μελέτη για τα εσωτερικά ρήγματα του παγετώνα
Μια πρόσφατη έρευνα που δημοσιεύθηκε στο Journal of Geophysical Research: Earth Surface, με επικεφαλής τον Debangshu Banerjee από το Πανεπιστήμιο της Μανιτόμπα, ρίχνει νέο φως στους εσωτερικούς μηχανισμούς που αποσταθεροποιούν την ανατολική παγοκρηπίδα του Thwaites (TEIS). Η μελέτη βασίστηκε σε ανάλυση δορυφορικών δεδομένων και μετρήσεων GPS που συλλέχθηκαν από το 2002 έως το 2022.
Οι ρωγμές που αποσταθεροποιούν την παγοκρηπίδα
Σύμφωνα με τα ευρήματα, η ανατολική παγοκρηπίδα του Thwaites υπέστη μια σταδιακή διαδικασία ρωγμάτωσης τις τελευταίες δύο δεκαετίες, κυρίως σε μια «ζώνη διάτμησης» — περιοχή όπου ο πάγος παραμορφώνεται και σπάει λόγω εσωτερικών τάσεων, κοντά στο υποθαλάσσιο σημείο αγκύρωσής του.
Οι επιστήμονες επισημαίνουν ότι η τριβή του πάγου πάνω στην αγκύρωσή του, που παλιότερα λειτουργούσε σταθεροποιητικά, πλέον έχει γίνει παράγοντας αποσταθεροποίησης καθώς ο πάγος εξασθενεί. Το φαινόμενο εξελίσσεται σε τέσσερις φάσεις, με δύο κύρια στάδια ρωγμάτωσης: πρώτα εμφανίζονται μεγάλες ρωγμές παράλληλες προς τη ροή του πάγου και στη συνέχεια μικρότερες κάθετες ρωγμές που πολλαπλασιάζονται. Το αποτέλεσμα είναι η παγοκρηπίδα να αποκολλάται σταδιακά από τον βυθό, επιτρέποντας στον πάγο να ρέει ταχύτερα προς τη θάλασσα και να χάνει τη δομική του αντοχή.
Ένας φαύλος κύκλος επιτάχυνσης
Η μελέτη περιγράφει έναν μηχανισμό θετικής ανάδρασης: όσο αυξάνονται οι ρωγμές, τόσο επιταχύνεται η ροή του πάγου — και αυτή η ταχύτητα δημιουργεί ακόμη περισσότερες ρωγμές, οδηγώντας σε επιτάχυνση της αποσύνθεσης. Οι ερευνητές προειδοποιούν ότι η διάλυση της ζώνης διάτμησης μπορεί να επηρεάσει τη δυναμική ολόκληρης της παγοκρηπίδας, προκαλώντας μεταβολές μεγάλης κλίμακας.
Ένα ακόμη κρίσιμο εύρημα είναι πως οι ρωγμές στο κέντρο της παγοκρηπίδας εξαπλώνονται ταχύτερα απ’ ό,τι λιώνει ο πάγος στη βάση της. Αυτό δείχνει ότι η αποσταθεροποίηση δεν οφείλεται πλέον κυρίως στην τήξη από το νερό, αλλά σε εσωτερικές διεργασίες — στη δημιουργία και εξάπλωση ρωγμών που αποδυναμώνουν τη δομή του πάγου και προαναγγέλλουν πιθανή κατάρρευση.
Παρακολούθηση με δορυφόρους και GPS
Για να καταγράψουν την εξέλιξη των ρωγμών, οι ερευνητές χρησιμοποίησαν εικόνες υψηλής ανάλυσης από τους δορυφόρους Landsat και Sentinel-1, καθώς και δεδομένα από σταθμούς GPS τοποθετημένους στην παγοκρηπίδα. Το δείγμα των 20 ετών επέτρεψε τη χαρτογράφηση της χρονολογικής εξέλιξης των ρωγμών και των περιοχών παραμόρφωσης του πάγου.
Η ομάδα εντόπισε τρεις κύριες περιοχές ενδιαφέροντος: τη ζώνη διάτμησης κοντά στην αγκύρωση, το κεντρικό τμήμα της παγοκρηπίδας και την ανάντη περιοχή. Με συνδυασμό δορυφορικών και επιτόπιων δεδομένων, κατέγραψαν τις μεταβολές στον αριθμό, το μέγεθος και τη διεύθυνση των ρωγμών, ενώ οι μετρήσεις GPS αποκάλυψαν μεταβολές στην ταχύτητα ροής του πάγου που συνδέονται με την εξάπλωση των ρωγμών.
Παγκόσμιος αντίκτυπος και προειδοποίηση
Αν η ανατολική παγοκρηπίδα του Thwaites καταρρεύσει, η στάθμη της θάλασσας θα μπορούσε να αυξηθεί έως και κατά 65 εκατοστά. Η μελέτη προειδοποιεί ότι το ίδιο μοτίβο ρωγμάτωσης ενδέχεται να επαναληφθεί και σε άλλες παγοκρηπίδες της Ανταρκτικής που παρουσιάζουν σημάδια αποδυνάμωσης.
Οι επιστήμονες τονίζουν πως η απώλεια πλωτών παγοκρηπίδων όπως η TEIS αφαιρεί ένα κρίσιμο «στήριγμα» για τους παγετώνες της ξηράς, επιτρέποντάς τους να γλιστρούν ταχύτερα προς τον ωκεανό και να συμβάλλουν πιο έντονα στην άνοδο της στάθμης της θάλασσας. Αν και ορισμένες προηγούμενες μελέτες αμφισβητούν ότι η κατάρρευση είναι ήδη σε εξέλιξη, οι νέες παρατηρήσεις δείχνουν πως η διαδικασία αποσταθεροποίησης έχει ξεκινήσει και μπορεί να επιταχυνθεί ραγδαία.
Η έρευνα για τον παγετώνα Thwaites λειτουργεί πλέον ως «καμπανάκι κινδύνου» για όλη την Ανταρκτική — και ως προειδοποίηση για το πώς το λιώσιμο των πάγων μπορεί να επηρεάσει την ισορροπία του παγκόσμιου κλίματος τα επόμενα χρόνια.
