Στην Αθήνα έγινε την περασμένη εβδομάδα το επίσημο «λανσάρισμα» της μεγάλης πρωτοβουλίας της Ελληνικής Συμμαχίας για τα Θαλάσσια Λιβάδια (GISA), που έχει σαν στόχο να υπάρξει για πρώτη φορά μια συντονισμένη πανελλαδική προσπάθεια για την προστασία των υποβρύχιων δασών Ποσειδωνίας, ενός από τους πιο πολύτιμους, αλλά και υποτιμημένους, θησαυρούς της Ελλάδας.
Άλλοτε υποβαθμίζουμε την παρουσία των δασών της Ποσειδωνίας με τον όρο «φύκια», ενώ ακόμη συχνότερα τα αντιμετωπίζουμε ως πρόβλημα, παραβλέποντας τους λόγους για τους οποίους χαρακτηρίζεται «ο υπερ-ήρωας της Μεσογείου».
Η επίσημη έναρξη του προγράμματος της Συμμαχίας GISA αποκάλυψε κατά τη συνέντευξη Τύπου που παραχωρήθηκε το περασμένο Σάββατο κάτι το οποίο παραμένει σχετικά άγνωστο στο ευρύ κοινό, ότι δηλαδή, η Ποσειδωνία παράγει οξυγόνο και δεσμεύει έως και 15 φορές περισσότερο άνθρακα ανά εκτάριο, σε σύγκριση με τα τροπικά δάση. Μάλιστα, το συγκεκριμένο στοιχείο αφορά κυρίως τα είδη που φύονται στον ελληνικό και μεσογειακό θαλάσσιο χώρο, και όχι άλλα που υπάρχουν σε άλλες θάλασσες και ωκεανούς.
Στόχος της συμμαχίας είναι να ενώσει τις διάφορες οργανώσεις της κοινωνίας των πολιτών μεταξύ τους, αλλά και με τις επιστημονικές οργανώσεις που ερευνούν το θέμα, τις νησιωτικές κοινότητες από τις οποίες σε μεγάλο βαθμό εξαρτάται η βιωσιμότητα των ελληνικών θαλασσών, καθώς και με τους φορείς της πολιτείας και της τοπικής αυτοδιοίκησης.
Πρόκειται δηλαδή για τη μεγαλύτερη προσπάθεια συντονισμού, ενημέρωσης και λήψης ενεργών αποφάσεων προκειμένου να αναδειχτεί η υπαρξιακής σημασίας αξία των δασών της Ποσειδωνίας για τις ελληνικές θάλασσες.
Άλλωστε, ένα από τα βασικά προβλήματα που τελικά οδηγεί στο να απειλεί την Ποσειδωνία δεν είναι άλλο από την άγνοια.
Τι είναι λοιπόν τα λιβάδια της Ποσειδωνίας και γιατί έχουν τόση σημασία;
Σύμφωνα με όσα αναφέρθηκαν στην επίσημη έναρξη του προγράμματος, η Ποσειδωνία είναι ένα θαλάσσιο φυτό, ενδημικό της Μεσογείου, και αναπτύσσεται σε ρηχά νερά (έως 40μ. βάθος) κατά μήκος των ακτογραμμών. Το φυτό αυτό έχει ρίζες, φύλλα, άνθη και καρπούς.Τα λιβάδια της Ποσειδωνίας και οι θημώνες (σωροί από ξεραμένα φύλλα στις ακτές), είναι σημαντικοί δείκτες υγείας του οικοσυστήματος.
– Καταφύγιο Βιοποικιλότητας:: Τα λιβάδια της Ποσειδωνίας είναι φυτώρια ζωής. Φιλοξενούν και λειτουργούν ως καταφύγια για το 25% των θαλάσσιων ειδών της Μεσογείου.
– Οι Πνεύμονες των Θαλασσών και της Μεσογείου μας: Παράγουν σημαντικό μέρος του οξυγόνου που αναπνέουμε και δεσμεύουν έως και 15 φορές περισσότερο άνθρακα ανά εκτάριο από τα τροπικά δάση
– Φυσικοί Προστάτες των Ακτών: Οι ρίζες τους σταθεροποιούν τον βυθό και οι θημώνες στις παραλίες προστατεύουν από τη διάβρωση και τα κύματα.
Οι απειλές:
Η Άγνοια: Η Ποσειδωνία παραμένει “αόρατη” για το ευρύ κοινό. Πολλοί θεωρούν τους θημώνες σκουπίδια, με αποτέλεσμα την επιβλαβή απομάκρυνσή τους.
Η Άγκυρα:Η ανεξέλεγκτη αγκυροβολία προκαλεί σοβαρή και συχνά μη αναστρέψιμη καταστροφή. Ένα μόνο αγκυροβόλιο μπορεί να καταστρέψει δεκαετίες ανάπτυξης!
Η Κλιματική Αλλαγή: Η αύξηση της θερμοκρασίας και της οξύτητας των ωκεανών διαταράσσει τον αναπαραγωγικό κύκλο του φυτού.
Οι Ανθρώπινες Παρεμβάσεις: Η παράνομη αλιεία με συρόμενα δίχτυα (μηχανότρατες), τα παράκτια έργα και η ρύπανση απειλούν συνεχώς τα λιβάδια.
Η Αδυναμία της Νομοθεσίας: Η Ποσειδωνία αποτελεί προτεραιότητα για την Ευρωπαϊκή Ένωση (ΕΕ) και η Ελλάδα πρέπει να κάνει περισσότερα αφού ακόμα δεν διαθέτει ειδική εθνική νομοθεσία για την ρύθμιση της αγκυροβολίας.
«Η συνεργασία είναι η μόνη οδός για την προστασία των θαλάσσιων οικοσυστημάτων μας. Το GISA γεννήθηκε από αυτήν την πεποίθηση: ότι ενώνοντας την επιστημονική γνώση με την τοπική γνώση και δράση, μπορούμε να δημιουργήσουμε ένα ισχυρό κίνημα που θα κάνει πραγματική διαφορά.
Δεν είμαστε απλά μια συμμαχία, αλλά μια κοινότητα ενεργών πολιτών και οργανισμών που αναλαμβάνει δράση για το μέλλον της θάλασσας και των ακτών μας, που με τη σειρά τους επηρεάζουν τη ζωή εκατομμυρίων ανθρώπων και φυσικά την τοπική οικονομία στις παράκτιες περιοχές και στα νησιά της χώρας μας», είπε κατά τη συνέντευξη Τύπου ο Δρ. Ιωάννης Κεραμιδάς, Συντονιστής του έργου εκ μέρους του Cyclades Preservation Fund (CPF).
Από την πλευρά του, ο Duane Silverstein, Εκτελεστικός Διευθυντής του Seacology Foundation, το οποίο είναι το ίδρυμα που χρηματοδοτεί το πρόγραμμα GISA, τόνισε μεταξύ άλλων ότι «η Ποσειδωνία δεν είναι μόνο ένας σημαντικός δείκτης της υγείας της θάλασσας, αλλά και ένας κρίσιμος σύμμαχος στη μάχη κατά της κλιματικής αλλαγής.
Η προστασία της είναι παγκόσμια προτεραιότητα. Είμαστε ενθουσιασμένοι που υποστηρίζουμε αυτή τη μοναδική, πανελλαδική πρωτοβουλία, η οποία δίνει φωνή στους αφανείς ήρωες του βυθού και κινητοποιεί τις τοπικές κοινωνίες της πανέμορφης αυτής χώρας να γίνουν ενεργοί φύλακες της δικής τους φυσικής κληρονομιάς».
Οι επιστήμονες που συμμετείχαν στην παρουσίαση του προγράμματος επεσήμαναν τη σημασία που έχει να γίνει συνείδηση στους πολίτες, αλλά και στους φορείς της αυτοδιοίκησης ότι η απομάκρυνση των θημώνων από τις παραλίες είναι μια καταστροφική πρακτική, η οποία θέτει σε κίνδυνο τη σταθερότητα των παραλιών, αλλά και τον βαθμό της βιοποικιλότητάς τους.
Όπως εξήγησαν, οι θημώνες (banquettes), οι στοίβες από ξεραμένα φύλλα που συσσωρεύονται στις ακτές δηλαδή, προστατεύουν τις παραλίες από τη διάβρωση και τα κύματα, λειτουργώντας ως φυσικά τείχη. Η απομάκρυνσή τους απειλεί το υγιές οικοσύστημα της ακτής γιατί είναι σαν να γκρεμίζεται ένα φυσικό θαλάσσιο τείχος προστασίας.
Οι οργανώσεις «πίσω» από την πρωτοβουλία
Η πρωτοβουλία συνδέει πολλές οργανώσεις και φορείς από την Ελλάδα, αλλά και από το εξωτερικό, αφού βασικός χρηματοδότης της είναι το μεγάλο αμερικανικό ίδρυμα Seacology, το οποίο έχει πρωτοστατήσει σε πολλαπλές δράσεις και πρωτοβουλίες σε όλο τον κόσμο.
Η Συμμαχία αποτελεί ένα πρωτοποριακό, πενταετές πρόγραμμα (2025-2030) και έναν κεντρικό κόμβο συνεργασίας που φιλοδοξεί να ενώσει νησιωτικές και παράκτιες κοινότητες με επιστήμονες, περιβαλλοντικές οργανώσεις, τοπική αυτοδιοίκηση και επιχειρήσεις για την προστασία ενός από τους πιο πολύτιμους θησαυρούς της Ελλάδας: τα υποθαλάσσια λιβάδια Ποσειδωνίας (Posidonia oceanica) αλλά και όλα τα πολύτιμα θαλάσσια φυτά που απαντώνται στην Ελληνική παράκτια ζώνη.
Το πρόγραμμα σχεδίασε και συντονίζει το Cyclades Preservation Fund (CPF) σε συνεργασία με το Ελληνικό Κέντρο Θαλασσίων Ερευνών (ΕΛΚΕΘΕ) και την Ελληνική Εταιρία Προστασίας της Φύσης (ΕΕΠΦ) καθώς και με τους Ionian Environment Foundation(IEF), Argosaronic Environment Foundation (AEF) και Aenaos Thalassa. Το GISA χρηματοδοτείται από το Αμερικανικό Ίδρυμα Seacology, μέλη του οποίου ταξίδεψαν στην Ελλάδα για την ανακοίνωση του προγράμματος.
* Οι φωτογραφίες είναι του Γιάννη Ίσσαρη και του HCMR
