Η παραβίαση του εναέριου χώρου της Πολωνίας από ρωσικά drones προκάλεσε συναγερμό στις ΝΑΤΟικές πρωτεύουσες και έκανε τους στρατιωτικούς αναλυτές να επαναφέρουν στο προσκήνιο, το Άρθρο 5 της ιδρυτικής Συνθήκης της Συμμαχίας, με βάση το οποίο μια επίθεση εναντίον ενός μέλους θεωρείται επίθεση εναντίον όλων. Αλλά δεν είναι τόσο απλό.
Τι είναι το Άρθρο 5;
Το Άρθρο 5 είναι η βασική αρχή του Οργανισμού Βορειοατλαντικού Συμφώνου, που αποτελείται από 32 μέλη. Αναφέρει ότι μια ένοπλη επίθεση εναντίον ενός ή περισσότερων μελών θεωρείται επίθεση εναντίον όλων των μελών.
Δηλώνει επίσης ότι εάν συμβεί μια τέτοια ένοπλη επίθεση, κάθε άλλο μέλος θα λάβει «τα μέτρα που κρίνει απαραίτητα, συμπεριλαμβανομένης της χρήσης ένοπλης βίας, για την αποκατάσταση και διατήρηση της ασφάλειας της περιοχής του Βορείου Ατλαντικού».
Το Άρθρο 5 καλύπτει το έδαφος των κρατών-μελών στην Ευρώπη και τη Βόρεια Αμερική, καθώς και την Τουρκία. Δεν καλύπτει βάσεις σε ξένες χώρες ή εδάφη εκτός της περιοχής της συμμαχίας – για παράδειγμα, δεν ίσχυε για τον πόλεμο του Βιετνάμ, τα Φώκλαντ ή την ιρανική επίθεση σε αμερικανική βάση στο Κατάρ.
Πώς λειτουργεί;
Εδώ είναι που τα πράγματα περιπλέκονται λίγο περισσότερο. Όταν ένα μέλος του ΝΑΤΟ επικαλείται το Άρθρο 5, οι σύμμαχοι μπορούν να παράσχουν οποιαδήποτε μορφή βοήθειας κρίνουν απαραίτητη για να ανταποκριθούν σε μια κατάσταση.
Δεν σημαίνει αυτόματα στρατιωτική βοήθεια και εναπόκειται σε κάθε σύμμαχο να αποφασίσει ποια ενέργεια θεωρεί απαραίτητη. Αυτή η βοήθεια στη συνέχεια προωθείται σε συνεργασία με την υπόλοιπη συμμαχία. Αυτό προκάλεσε ένταση μεταξύ Ευρώπης και ΗΠΑ κατά την ίδρυση του ΝΑΤΟ – οι ΗΠΑ δεν ήθελαν να υπογράψουν για να παρέχουν αυτόματα βοήθεια
Έχει γίνει ποτέ επίκληση του Άρθρου 5;
Ναι, μία φορά. Μετά τις επιθέσεις της 11ης Σεπτεμβρίου, οι σύμμαχοι του ΝΑΤΟ ενεργοποίησαν το Άρθρο 5 και έσπευσαν σε βοήθεια της Αμερικής.
Αυτό κορυφώθηκε με την εισβολή στο Αφγανιστάν υπό την ηγεσία του ΝΑΤΟ λόγω κατηγοριών ότι οι κυβερνώντες Ταλιμπάν είχαν παράσχει ασφαλές καταφύγιο στην Αλ Κάιντα. Οι σύμμαχοι του ΝΑΤΟ πολέμησαν στο πλευρό των ΗΠΑ και σε μερικά από τα πιο σκληρά στάδια της εκστρατείας.
Μοιράστηκαν επίσης το βάρος όσων δεν επέστρεψαν σπίτι. Γι’ αυτό τα πρόσφατα σχόλια του Αμερικανου αντιπροέδρου Τζέι Ντι Βανς για τη Βρετανία μία «κάποια τυχαία χώρα που δεν έχει πολεμήσει εδώ και 30 ή 40 χρόνια» θεωρήθηκαν ιδιαίτερα προσβλητικά στην Ευρώπη.
Οι σύμμαχοι του ΝΑΤΟ έχουν επίσης ενεργήσει για να ενισχύσουν τα μέτρα συλλογικής άμυνας σε άλλες περιπτώσεις, κάτω από το όριο του Άρθρου 5, για παράδειγμα μετά την προσάρτηση της Κριμαίας από τη Ρωσία και την εισβολή στην Ουκρανία το 2022.
