Ο πρώην Γενικός Γραμματέας του ΝΑΤΟ Γενς Στόλτενμπεργκ παραδέχτηκε στο νέο του βιβλίο ότι η φιλία που σφυρηλάτησε όλα αυτά τα χρόνια με τον Τούρκο πρόεδρο Ρετζέπ Ταγίπ Ερντογάν έσωσε τη συμμαχία από τη διάλυση.
Σε συνέντευξή του που μεταδόθηκε στο CNN, ο Στόλτενμπεργκ δήλωσε χαρακτηριστικά: «Η άμεση επικοινωνία με τον Ερντογάν επέλυσε κρίσεις. Το ΝΑΤΟ δεν θα μπορούσε να διατηρήσει την ενότητά του χωρίς την Τουρκία».
Ο Στόλτενμπεργκ, του οποίου το βιβλίο περιγράφει λεπτομερώς την κρίση με τα ρωσικά μη επανδρωμένα αεροσκάφη το 2015, τις συριακές επιχειρήσεις και την ιστορία με το βέτο σε Σουηδία και Φινλανδία, πρόσθεσε: «Ο Ερντογάν είχε δίκιο τις περισσότερες φορές».
Το νέο βιβλίο με τίτλο «On My Watch»
Ο πρώην Γενικός Γραμματέας του ΝΑΤΟ Γενς Στόλτενμπεργκ , εμφανιζόμενος στην εκπομπή Amanpour του CNN , εξήγησε για όσα περιλεμβάνονται στο νέο του βιβλίο με τίτλο «On My Watch» ότι ο στενός διάλογος που καθιέρωσε με τον πρόεδρο Ρετζέπ Ταγίπ Ερντογάν κατά τις πιο κρίσιμες περιόδους της καριέρας του έσωσε το ΝΑΤΟ από τη διάλυση.
Καθώς ο συγγραφέας του Middle East Eye, Ραγκίπ Σοϊλού, συνέλεγε αποσπάσματα από το βιβλίο, στις σελίδες του αποτυπώνεται πώς η αποφασιστικότητα του Ερντογάν σε περιόδους κρίσης έπαιξε καθοριστικό ρόλο στο μέλλον της συμμαχίας.
Στη συνέντευξή του στο CNN, ο Στόλτενμπεργκ συζήτησε πώς η κρίση που ξεκίνησε με την κατάρριψη ενός ρωσικού πολεμικού αεροσκάφους από την Τουρκία το 2015 διατάραξε τις ισορροπίες εντός του ΝΑΤΟ:
Ενώ δηλώσαμε δημόσια την υποστήριξή μας προς την Τουρκία, υπήρχε μια σημαντική διχόνοια εντός της συμμαχίας. Η Τουρκία έλαβε υποστήριξη από χώρες της Ανατολικής Ευρώπης στο αίτημά της για άνευ όρων υποστήριξη στις ενέργειες του ΝΑΤΟ. Η Γαλλία και η Ιταλία αντιτάχθηκαν στην ανοιχτή υποστήριξη. Οι Γερμανοί δεν ήταν αντίθετοι στην υποστήριξη, αλλά ήταν πιο επιφυλακτικοί. Για αυτούς, η καταδίκη μιας παραβίασης των συνόρων ήταν ένα πράγμα και η δικαιολόγηση της κατάρριψης ενός αεροπλάνου για μια απλή παραβίαση 17 δευτερολέπτων ήταν κάτι εντελώς διαφορετικό.
Η Ρωσία απάντησε αναπτύσσοντας τα συστήματα αεράμυνας S-400 στη Συρία και στη ναυαρχίδα της, το Moskva, στα ανοικτά των συριακών ακτών. Το ίδιο απόγευμα, ο Γερμανός υπουργός Εξωτερικών Φρανκ-Βάλτερ Σταϊνμάιερ φώναξε: «Τι συμβαίνει; Μήπως ο κόσμος έχει ξεφύγει εντελώς από τις ράγες;»
Ο Στόλτενμπεργκ περιέγραψε τα γεγονότα εκείνης της ημέρας ως «το σημείο ρήξης της συμμαχίας».
Η σχέση του Στόλτενμπεργκ με τον Ερντογάν
Η σχέση του Στόλτενμπεργκ με τον Ερντογάν δεν περιοριζόταν στη διαχείριση κρίσεων. Ο πρώην Γραμματέας του ΝΑΤΟ μετέφερε την αποφασιστικότητα του Ερντογάν στη συνάντηση που πραγματοποιήθηκε στο Προεδρικό Μέγαρο το 2019 με τα ακόλουθα λόγια:
«Ο Ερντογάν ήταν ένας ηγέτης με τον οποίο μπορούσε κανείς να επικοινωνήσει εύκολα. Συχνά έφερνε ένα iPad στις συναντήσεις και παρουσίαζε στοιχεία, γραφήματα και βίντεο που υποστήριζαν τις απόψεις του».
Όταν η επιχείρηση στη Συρία τέθηκε ως θέμα της συνεδρίασης στο τουρκικό προεδρικό μέγαρο το 2019, ο Ερντογάν έδωσε ένα σαφές μήνυμα στον Στόλτενμπεργκ: «Δεν είμαστε εναντίον των Κούρδων. Εκατομμύρια Κούρδοι ζουν στην Τουρκία. Υπάρχουν επίσης εκατοντάδες χιλιάδες Κούρδοι μεταξύ των Σύρων προσφύγων. Εναντίον αυτής της ένοπλης ομάδας, των YPG, είμαστε. Πραγματοποιούν θανατηφόρες επιθέσεις εναντίον του λαού μας εντός της Τουρκίας. Οι YPG είναι τρομοκράτες. Το έχετε πει αυτό και πριν. Γιατί λοιπόν δεν το λέτε πια; Ναι, τους χρειάζεστε για να πολεμήσετε το ISIS, αλλά αυτό δεν τους κάνει λιγότερο τρομοκράτες».
«Σου αρέσει το καλαμπόκι;»
Ο Στόλτενμπεργκ αφηγήθηκε επίσης τον αξέχαστο διάλογο που είχε με τον Ερντογάν κατά τη διάρκεια της ίδιας συνάντησης:
«Γενικέ Γραμματέα, σας αρέσει το καλαμπόκι;» ρώτησε ξαφνικά ο Ερντογάν. Καθόμασταν γύρω από ένα μικρό τραπέζι. Μας έφεραν έναν μεγάλο δίσκο γεμάτο με χρυσαφένιο καλαμπόκι. Έπειτα, μας έδωσαν ψητά κάστανα.
«Το γραφείο πρωτοκόλλου απεχθάνεται τέτοιου είδους πράγματα», είπε ο Ερντογάν και μετά γέλασε: «Ξέρετε τη διαφορά μεταξύ των Ταλιμπάν και του γραφείου πρωτοκόλλου; Είναι δυνατόν να διαπραγματευτείς με τους Ταλιμπάν». «Σκοτώνουμε τρομοκράτες. Εσείς πυροβολείτε αμάχους και κανείς δεν μιλάει όταν βομβαρδίζετε το ISIS στη Ράκα και τη Μοσούλη», πρόσθεσε. Ο Στόλτενμπεργκ δήλωσε ότι «εκείνη τη στιγμή πίστευε ότι ο Ερντογάν είχε δίκιο σε ένα σημείο».
«Ο Μακρόν και ο Ερντογάν έγιναν εχθροί»
Πριν από τη Σύνοδο Κορυφής του Λονδίνου το 2019, ο Γάλλος πρόεδρος Εμανουέλ Μακρόν δήλωσε σε συνέντευξή του στο The Economist ότι το ΝΑΤΟ ήταν «εγκεφαλικά νεκρό», γεγονός που διατάραξε την ισορροπία της συμμαχίας. Ο Τραμπ επέκρινε τον Μακρόν: «Είναι μια ασεβής και προσβλητική δήλωση. Δεν μπορείς να μιλάς για το ΝΑΤΟ έτσι», είπε.
Ο Στόλτενμπεργκ σημείωσε ότι τρεις εξέχουσες προσωπικότητες εκείνη την εποχή – ο Ρετζέπ Ταγίπ Ερντογάν, ο Εμανουέλ Μακρόν και ο Ντόναλντ Τραμπ – επηρέασαν βαθιά την ισορροπία εντός του ΝΑΤΟ. Σύμφωνα με τον ίδιο, «ο Ερντογάν και ο Μακρόν είχαν γίνει οι ιδανικοί εχθροί ο ένας του άλλου». «Ο Ερντογάν μπόρεσε να χρησιμοποιήσει τις εντάσεις με τον Μακρόν για να ενισχύσει τη θέση του ως ηγέτη του ισλαμικού κόσμου», πρόσθεσε.
«Ο Ερντογάν μπορεί να λέει ό,τι θέλει»
Στη Σύνοδο Κορυφής των Βρυξελλών το 2018, ο Ντόναλντ Τραμπ επέκρινε τους ηγέτες του ΝΑΤΟ για τις αμυντικές τους δαπάνες, αλλά όσον αφορά την Τουρκία, είχε επαινετικά λόγια για τον Ερντογάν: «Το υπέροχο με την Τουρκία είναι ότι ο Ερντογάν μπορεί να λέει ό,τι θέλει, κανείς δεν τον ελέγχει. Όταν πήρε το 61% στις εκλογές, του είπα: “Γιατί δεν είπες 80%; Αυτό ακούγεται καλύτερο”».
«Μετά από αυτά τα λόγια, ο Τραμπ γύρισε προς τον Ερντογάν, τον χειροκρότησε και τον χαιρέτισε στον αέρα.»
Η κρίση με τη Σουηδία και την Φινλανδία
Ο Στόλτενμπεργκ αντιμετώπισε μια νέα κρίση τον Μάιο του 2022, όταν ο Ερντογάν άσκησε βέτο στην ένταξη της Σουηδίας και της Φινλανδίας στο ΝΑΤΟ και είπε σχετικά:
Συζήτησα το θέμα με τον Υπουργό Εξωτερικών Μεβλούτ Τσαβούσογλου. Ο Τσαβούσογλου δήλωσε ανοιχτά ότι η Τουρκία δεν ήταν αντίθετη στην επέκταση του ΝΑΤΟ. Πιστεύαμε ότι όλα πήγαιναν καλά. Ωστόσο, ο Ερντογάν ανακοίνωσε ότι θα υποστήριζε τις αιτήσεις μόνο όταν θα αντιμετωπιστούν οι ανησυχίες για το PKK και το YPG.
Καθώς οι συνομιλίες συνεχίζονταν, ο Στόλτενμπεργκ παρέμεινε κατ’ ιδίαν με τον Ερντογάν:
«“Θα θέλατε κάτι; Καφέ; Κέικ; Σάντουιτς;” ρώτησα.»
«Δεν είμαι και τόσο φτηνός», απάντησε ο Ερντογάν με ένα ελαφρύ χαμόγελο.
«Διάβασα αργά το τελικό κείμενο. Ο Ερντογάν κοίταξε τον Νίινιστο (Πρώην Πρόεδρος της Φινλανδίας) και την Άντερσον (πρώην πρωθυπουργός της Σουηδίας) και μετά γύρισε προς το μέρος μου: “Εντάξει”, είπε. Εκείνη τη στιγμή, η αίθουσα ξέσπασε σε χειροκροτήματα.»
«Θέλει να εκτιμούν την Τουρκία»
Καθώς οι διαπραγματεύσεις προχωρούσαν, ο Στόλτενμπεργκ είπε χαρακτηριστικά ότι έγινε «πιο ανυπόμονος».
«”Μεβλούτ, πρέπει να σωπάσεις!” είπα και τον κοίταξα αυστηρά. Ακολούθησε σιωπή. Σκέφτηκα ότι τέτοιες συζητήσεις είναι δυνατές μόνο μεταξύ φίλων.»
Τελικά, επιτεύχθηκε συναίνεση σχετικά με τη διαδικασία ένταξης της Σουηδίας και της Φινλανδίας στο ΝΑΤΟ. Ο Στόλτενμπεργκ συνόψισε τη διαδικασία, την οποία διεξήγαγε κατ’ ιδίαν με τον Ερντογάν, με τα εξής λόγια: «Τον ξέρω. Θέλει να εκτιμάται η Τουρκία.»
Tι είπε για την Ουκρανία
Στο νέο του βιβλίο με τις αναμνήσεις του, ο πρώην Γενικός Γραμματέας του ΝΑΤΟ μιλάει και τον πόλεμο στην Ουκρανία και παραδέχεται ότι «αν είχαμε προσφέρει περισσότερη υποστήριξη νωρίτερα, θα μπορούσαν να είχαν σωθεί πολλές ζωές Ουκρανών».
Στη συνέντευξή του στο CNN είπε ότι «εκ των υστέρων, θα μπορούσα να είχα κάνει ακόμη περισσότερα για να πείσω τους συμμάχους να προσφέρουν περισσότερη στρατιωτική υποστήριξη στην Ουκρανία τα χρόνια που προηγήθηκαν της πλήρους εισβολής».
