Μια μικρή αλλά εντυπωσιακή ανακάλυψη έχει προκαλέσει αναστάτωση στην παγκόσμια αγορά τέχνης.
Ένα σχέδιο σε κόκκινη κιμωλία, που απεικονίζει αποκλειστικά ένα τεντωμένο πόδι, ταυτοποιήθηκε από ειδικούς ως αυθεντικό έργο του Μιχαήλ Αγγέλου Μπουοναρότι, του κορυφαίου δημιουργού της ιταλικής Αναγέννησης. Το εύρημα, ύψους περίπου 12 εκατοστών, φαίνεται πως δημιουργήθηκε γύρω στο 1511 ή 1512, την περίοδο που ο καλλιτέχνης προετοίμαζε το δεξί πόδι της Λίβυας Σίβυλλας στην οροφή της Καπέλα Σιξτίνα.
Το σχέδιο έχει ήδη πάρει τον δρόμο για τη δημοπρασία του Christie’s, με τους ειδικούς να εκτιμούν ότι μπορεί να φτάσει σε τιμή έως και τα δύο εκατομμύρια δολάρια. Η Τζιάδα Ντάμεν, ειδικός στα σχέδια των Παλαιών Δασκάλων στον οίκο Christie’s, εξέτασε το κομμάτι μετά από μια απλή ηλεκτρονική υποβολή φωτογραφίας από τον ιδιοκτήτη. Μιλώντας στους New York Times, αποκάλυψε πως η πρώτη της σκέψη ήταν: «Αυτό το σχέδιο δείχνει εξαιρετικό». Εντυπωσιάστηκε αμέσως από το γεγονός ότι έμοιαζε με έργο του 16ου αιώνα – κάτι σπάνιο, καθώς συχνά λαμβάνει αμφίβολες δηλώσεις δήθεν έργων “Michelangelo” ή “Leonardo”.
Τα στοιχεία που συνδέουν το σχέδιο με τον δάσκαλο της Αναγέννησης
Ο Μιχαήλ Άγγελος, γεννημένος το 1475, έμεινε στην ιστορία χάρη σε αριστουργήματα όπως ο Δαβίδ και η Πιετά. Αν και ήταν ένας από τους σημαντικότερους γλύπτες, το πιο γνωστό του έργο θεωρείται η αγιογραφική σύνθεση της οροφής της Καπέλα Σιξτίνα στη Ρώμη, την οποία ολοκλήρωσε μεταξύ 1508 και 1512. Εκεί δεσπόζει η Λίβυα Σίβυλλα, κοντά στο ιερό της εκκλησίας. Η προφήτισσα εικονίζεται με πολύχρωμα ενδύματα, το σώμα της στραμμένο σε έντονη στροφή, με το αριστερό πόδι να ακουμπά σε ένα κιβώτιο και το δεξί να στηρίζεται στο έδαφος.
Ο σημερινός ιδιοκτήτης του σχεδίου, κάτοικος της Δυτικής Ακτής στις ΗΠΑ, υποστηρίζει ότι το έργο βρίσκεται στην οικογένειά του από τα τέλη του 18ου αιώνα, όταν οι πρόγονοί του το απέκτησαν στην Ευρώπη. Η Ντάμεν ταξίδεψε προσωπικά για να το παραλάβει και το μετέφερε στη Νέα Υόρκη, όπου ξεκίνησε μια επίπονη διαδικασία εξαμήνου για τον έλεγχο της αυθεντικότητάς του.
Τα πρώτα στοιχεία έδειξαν πως το χαρτί προέρχεται πράγματι από τον 16ο αιώνα. Ακόμη και η υπέρυθρη ανάλυση αποκάλυψε επιπλέον σκίτσα με μαύρη κιμωλία στην πίσω πλευρά του φύλλου, ενισχύοντας την πιθανότητα ότι πρόκειται για γνήσιο έργο. Στο Μητροπολιτικό Μουσείο της Νέας Υόρκης φυλάσσεται ένα ακόμα σχέδιο του Μιχαήλ Αγγέλου για τη Λίβυα Σίβυλλα – ένα φύλλο διπλής όψης, με κόκκινη κιμωλία μπροστά και μαύρη πίσω. Η Ντάμεν συνέκρινε τα δύο έργα και διαπίστωσε ότι η κλίμακα, το χρώμα και η τεχνική εφαρμογής της κιμωλίας «ταιριάζουν απόλυτα» με το κομμάτι του Met.
«Ήταν σαφές ότι τα δύο σχέδια έγιναν από το ίδιο χέρι, την ίδια εποχή», σημείωσε στη δήλωσή της. Στην πινακοθήκη Ουφίτσι της Φλωρεντίας υπάρχει επίσης ένα αντίγραφο του σχεδίου του Met, χρονολογημένο γύρω στο 1600. Εκεί, ο καλλιτέχνης-αντιγραφέας έχει συμπεριλάβει ένα δεξί πόδι που ταυτίζεται με το νέο εύρημα – παρότι το σχέδιο του Met απεικονίζει μόνο το αριστερό. Στα αρχεία της εποχής διαβάζει κανείς την ένδειξη: «Αυτό είναι το χαμένο δεξί πόδι της Σίβυλλας», κάτι που καθιστά την ανακάλυψη “μεγάλης σημασίας”.
Ένα σπάνιο κομμάτι στον δρόμο για τη δημοπρασία
Οι ομοιότητες ανάμεσα στα δύο σχέδια, του Met και του Christie’s, δεν σταματούν εκεί. Και τα δύο φαίνεται πως έχουν κοπεί από μεγαλύτερα φύλλα, ενώ φέρουν την επιγραφή «Michelangelo Bona Roti». Σύμφωνα με τον οίκο Christie’s, το σχέδιο του ποδιού ανήκε αρχικά σε συλλογή στην Ιταλία, ενώ τον 18ο αιώνα μεταφέρθηκε στη συλλογή του Ελβετού διπλωμάτη Αρμάν Φρανσουά Λουί ντε Μεστράλ ντε Σεν-Σαφορέν, προγόνου του σημερινού κατόχου.
Αξίζει να σημειωθεί ότι το συγκεκριμένο φύλλο αποτελεί μία από τις μόλις δέκα ιδιωτικές κατοχές σχεδίων του Μιχαήλ Αγγέλου. Στις 5 Φεβρουαρίου 2026, θα γίνει το πρώτο μέχρι σήμερα άγνωστο σχέδιο σχετιζόμενο με την οροφή της Καπέλα Σιξτίνα που βγαίνει σε δημοπρασία. Σήμερα διασώζονται περίπου 600 σχέδια του Αναγεννησιακού καλλιτέχνη – ένα ελάχιστο δείγμα από τα χιλιάδες που υπολογίζεται ότι δημιούργησε. Από αυτά, μόνο περίπου 50 σχετίζονται με την οροφή της Σιξτίνας.
Η σπανιότητα των σχεδίων οφείλεται σε μεγάλο βαθμό στον ίδιο τον Μιχαήλ Άγγελο, ο οποίος θεωρούσε τα σκίτσα απλά εργαλεία προετοιμασίας των μεγαλύτερων έργων του. Συχνά αρνιόταν να τα στείλει ακόμη και σε ισχυρούς παραλήπτες που τα ζητούσαν, ενώ το 1518, σύμφωνα με ιστορικές πηγές, έδωσε εντολή να καούν όλα τα σχέδια του εργαστηρίου του στη Ρώμη.
Πιθανολογείται ότι ο χώρος ήταν γεμάτος με προπαρασκευαστικά σχέδια της Σιξτίνας. Όπως είχε γράψει το New York Times το 2006, ίσως ο καλλιτέχνης ήθελε να κρύψει τον τεράστιο μόχθο πίσω από την τεχνική του ή φοβόταν ότι οι ιδέες του θα αντιγραφούν. Είναι ξεκάθαρο πως ο Μιχαήλ Άγγελος επιδίωκε με κάθε τρόπο να διαφυλάξει τη φήμη και το κύρος του.
Η ανακάλυψη, λοιπόν, ενός χαμένου κομματιού από την προετοιμασία ενός από τα πιο εμβληματικά έργα της παγκόσμιας τέχνης δεν αποτελεί απλώς είδηση — είναι μια σπάνια ματιά στο εργαστήριο και στη σκέψη ενός από τους σημαντικότερους δημιουργούς όλων των εποχών.
