Πριν από το πολυαναμενόμενο ταξίδι στην Τουρκία ο Πάπας Λέων ξεκαθάρισε τις προθέσεις του τουλάχιστον όσον αφορά το θεολογικό κομμάτι της επίσκεψης και εξέδωσε την Αποστολική Επιστολή «In unitate fidei» (μτφρ «Εν τη ενώσει της πίστεως») για την επέτειο των 1700 χρόνων από την Οικουμενική Σύνοδο της Νίκαιας.
Ούτε λίγο ούτε πολύ ζητάει να αφήσουν πίσω οι Χριστιανοί τις δογματικές διαφορές και να πορευτούν με πυξίδα όσα τους ενώνουν, τα οποία κατά τον ίδιο, είναι περισσότερα από όσα τους χωρίζουν.
Η επιστολή «In unitate fidei» χωρίζεται σε 12 σημεία και μεταξύ άλλων έχει ως στόχο να «ενθαρρύνει ολόκληρη την Εκκλησία να ανανεώσει τον ενθουσιασμό της για την ομολογία της πίστης».
Η Οικουμενική Σύνοδος της Νίκαιας συγκλήθηκε το 325 μ.Χ. από τον αυτοκράτορα Κωνσταντίνο Α΄ στην πόλη της Νίκαιας. Είχε ως στόχο να επιλύσει θεολογικές διαμάχες και να καθιερώσει μια ενιαία χριστιανική δογματική, και τα αποτελέσματά της περιλάμβαναν την επιβεβαίωση της θεότητας του Χριστού και τη διατύπωση του Συμβόλου της Πίστεως.
Η διαφορά του Φιλιόκβε
Μόνο που στο Σύμβολο της Πίστεως με την σημερινή του μορφή συμπεριλαμβάνεται και μια από τις μεγαλύτερες δογματικές διαφορές μεταξύ Ορθοδόξων και Ρωμαιοκαθολικών, το λεγόμενο Φιλιόκβε.
Το «Filioque – Φιλιόκβε» έχει διχάσει τους Χριστιανούς Ανατολής και Δύσης εδώ και αιώνες. Υπενθυμίζεται ότι πρόκειται για μια από τις βασικές διαφορές μεταξύ των Ορθοδόξων και των Λατίνων. Αφορά στη διδασκαλία περί του Αγίου Πνεύματος, το λεγόμενο Filioque. Οι Λατίνοι προσέθεσαν στο Σύμβολο της Πίστεως την φράση αυτή, ότι δηλαδή το Άγιον Πνεύμα εκπορεύεται από τον Πατέρα και τον Υιόν (Filioque), αλλοιώνοντας έτσι τον λόγο του Χριστού και την διδασκαλία των Πατέρων της Εκκλησίας, όπως εκφράσθηκε και Συνοδικά με την Β’ Οικουμενική Σύνοδο, αλλά και με άλλες Συνόδους.
Έκκληση για ενότητα
Παρακάμπτοντας τεχνηέντως τις δογματικές διαφορές, η επιστολή του Πάπα Λέοντα επιχειρεί, πρώτα απ’ όλα, μια έκκληση για ενότητα.
«Στην ενότητα της πίστης, που διακηρύχθηκε από την αρχή της Εκκλησίας», ο Πάπας ξεκινά το κείμενό του, «οι Χριστιανοί έχουν κληθεί να περπατούν σε αρμονία, φυλάσσοντας και μεταδίδοντας το δώρο που έχουν λάβει με αγάπη και χαρά». Υπογραμμίζει δε ότι «αυτό εκφράζεται με τα λόγια του Συμβόλου της Πίστεως: «Πιστεύω εις έναν Κύριο Ιησού Χριστό, τον Μονογενή Υιό του Θεού… για τη σωτηρία μας κατέβηκε από τον ουρανό».
Ο Πάπας θυμήθηκε στην επιστολή του πώς αυτή η αλήθεια διατυπώθηκε τόσο αποτελεσματικά πριν από 1700 χρόνια από τη Σύνοδο της Νίκαιας, την πρώτη οικουμενική συνάντηση στην ιστορία του Χριστιανισμού.
Ο Πάπας τόνισε ότι πριν από το ταξίδι, ήθελε να επιστήσει την προσοχή της Εκκλησίας στην ομολογία της πίστης.
«Για αιώνες», είπε, «αυτή η διαχρονική ομολογία της πίστης αποτελεί την κοινή κληρονομιά των χριστιανών και αξίζει να ομολογείται και να κατανοείται με ολοένα καινούργιους και σχετικούς τρόπους».
«Για αιώνες, αυτή η διαχρονική ομολογία πίστης αποτελεί την κοινή κληρονομιά των χριστιανών και αξίζει να ομολογείται και να κατανοείται με ολοένα καινούργιους και σχετικούς τρόπους».
Η επέτειος της Συνόδου της Νίκαιας
Συνάμα, ο Πάπας χαρακτήρισε «προνοιακή σύμπτωση» το γεγονός ότι γιορτάζουμε την 1700ή επέτειο της Πρώτης Οικουμενικής Συνόδου της Νίκαιας.
Ο Πάπας είπε ότι η διακήρυξη της Συνόδου το 325 μ.Χ. για την πίστη στον Ιησού Χριστό, Υιό του Θεού, «είναι η καρδιά της χριστιανικής πίστης». «Ακόμα και σήμερα, κατά τη διάρκεια κάθε Κυριακάτικης ευχαριστιακής τελετής», αναγνώρισε, «απαγγέλλουμε το Σύμβολο της Πίστεως της Νικαίας, την ομολογία πίστης που ενώνει όλους τους χριστιανούς».
Επιπλέον, όπως είπε «σε αυτούς τους δύσκολους καιρούς που ζούμε, εν μέσω τόσων ανησυχιών και φόβων, απειλών πολέμου και βίας, φυσικών καταστροφών, σοβαρών αδικιών και ανισοτήτων, καθώς και της πείνας και της δυστυχίας που υφίστανται εκατομμύρια αδελφοί και αδελφές μας αυτό το Σύμβολο της Πίστεως μας δίνει ελπίδα».
Η ενότητα των Εκκλησιών
Σε άλλο σημείο αναφερόμενος στο οικουμενικό κίνημα τόνισε:
«Είναι αλήθεια ότι η πλήρης ορατή ενότητα με τις Ορθόδοξες και Ανατολικές Ορθόδοξες Εκκλησίες και με τις εκκλησιαστικές κοινότητες που γεννήθηκαν από τη Μεταρρύθμιση δεν έχει ακόμη επιτευχθεί».
Όπως όμως ισχυρίστηκε ο Πάπας Λέων:
«Ωστόσο, ο οικουμενικός διάλογος, που βασίζεται στο ένα βάπτισμα και στο Σύμβολο της Πίστεως της Νικαίας-Κωνσταντινούπολης, μας οδήγησε να αναγνωρίσουμε τα μέλη των άλλων Εκκλησιών και εκκλησιαστικών κοινοτήτων ως εν Χριστώ αδελφούς και αδελφές μας και να ανακαλύψουμε εκ νέου την μία καθολική κοινότητα των μαθητών του Χριστού σε όλο τον κόσμο».
Υπενθυμίζοντας ότι οι Χριστιανοί «μοιράζονται την ίδια πίστη στον ένα και μοναδικό Θεό, τον Πατέρα όλων των ανθρώπων, ομολογούμε μαζί τον ένα Κύριο και αληθινό Υιό του Θεού, τον Ιησού Χριστό, και το ένα Άγιο Πνεύμα, που μας εμπνέει και μας ωθεί προς την πλήρη ενότητα και την κοινή μαρτυρία του Ευαγγελίου», τόνισε: «Πραγματικά, αυτό που μας ενώνει είναι πολύ μεγαλύτερο από αυτό που μας χωρίζει!».
«Σε έναν κόσμο που είναι διαιρεμένος και διαλυμένος από πολλές συγκρούσεις», επανέλαβε ο Πάπας Λέων, «η μία καθολική χριστιανική κοινότητα μπορεί να είναι ένα σημάδι ειρήνης και ένα μέσο συμφιλίωσης, διαδραματίζοντας αποφασιστικό ρόλο στην παγκόσμια δέσμευση για την ειρήνη».
Ο Πάπας Λέων υπενθύμισε ότι ο προκάτοχός του, ο Άγιος Ιωάννης Παύλος Β’, «μας υπενθύμισε, ιδίως, τη μαρτυρία των πολλών χριστιανών μαρτύρων από όλες τις Εκκλησίες και τις εκκλησιαστικές κοινότητες», επαναλαμβάνοντας ότι «η μνήμη τους μας ενώνει και μας ωθεί να γίνουμε μάρτυρες και ειρηνοποιοί στον κόσμο».
«Το Σύμβολο της Πίστεως της Νικαίας μπορεί να αποτελέσει τη βάση και το σημείο αναφοράς για αυτό το ταξίδι», είπε, σημειώνοντας ότι «μας προσφέρει ένα πρότυπο αληθινής ενότητας σε νόμιμη πολυμορφία».
«Πρέπει λοιπόν», είπε, «να αφήσουμε πίσω μας τις θεολογικές διαμάχες που έχουν χάσει την αιτία ύπαρξής τους, προκειμένου να αναπτύξουμε μια κοινή κατανόηση και, ακόμη περισσότερο, μια κοινή προσευχή προς το Άγιο Πνεύμα, ώστε να μας συγκεντρώσει όλους σε μια πίστη και μια αγάπη».
Ωστόσο, διευκρίνισε, «αυτό δεν σημαίνει έναν οικουμενισμό που προσπαθεί να επιστρέψει στην κατάσταση πριν από τις διαιρέσεις, ούτε είναι μια αμοιβαία αναγνώριση του τρέχοντος status quo της ποικιλομορφίας των Εκκλησιών και των εκκλησιαστικών κοινοτήτων», αλλά «μάλλον», συνέχισε, «είναι ένας οικουμενισμός που κοιτάζει προς το μέλλον, που επιδιώκει τη συμφιλίωση μέσω του διαλόγου, καθώς μοιραζόμαστε τα δώρα και την πνευματική μας κληρονομιά».
Η αποκατάσταση της ενότητας μεταξύ των χριστιανών, είπε ο Άγιος Πατέρας, «δεν μας φτωχαίνει, αντίθετα, μας εμπλουτίζει».
Τέλος, ο Πάπας Λέων XIV ολοκλήρωσε την Επιστολή του με μια πρόσκληση να προσευχηθούμε μαζί, επικαλούμενοι «το Άγιο Πνεύμα να μας συνοδεύει και να μας καθοδηγεί σε αυτό το έργο».
