Η πρώτη σκέψη που έκανε η Δρ. Hadas Levy όταν έμαθε ότι ο αρραβωνιαστικός της, Λοχαγός Netanel Silberg, 33 ετών, σκοτώθηκε στη Γάζα στις 18 Δεκεμβρίου 2023, ήταν ότι τα νέα δεν μπορεί να είναι αληθινά. Η επόμενη σκέψη της ήταν: «Θέλω να κάνω το παιδί του».
Στις 11 Ιουνίου του 2025, η Levy, 35 ετών, έγινε η πρώτη γυναίκα που γέννησε μωρό με πατέρα πεσόντα στον πόλεμο κατά της Χαμάς μέσω μεταθανάτιας ανάκτησης σπέρματος (PSR). «Μέχρι να γεννηθεί το μωρό, θρηνούσα ακόμη για τον Netanel», είπε στους Times of Israel. «Τώρα μπορώ να ξυπνάω το πρωί και να νιώθω χαρά», συμπλήρωσε.
Στις ημέρες που ακολούθησαν την 7η Οκτωβρίου 2023, όταν η Χαμάς εισέβαλε στο νότιο Ισραήλ, σκοτώνοντας περίπου 1.200 ανθρώπους και απαγάγοντας 251 τους οποίους μετέφεραν στην Γάζα, εμβρυολόγοι και ειδικοί ήλθαν αντιμέτωποι με έναν πρωτοφανή αριθμό αιτημάτων για μεταθανάτια ανάκτηση σπέρματος από πεσόντες, των οποίων οι οικογένειες ήθελαν να συνεχισθεί η «γενιά».
Έκτοτε, σύμφωνα με το Υπουργείο Υγείας, η διαδικασία πραγματοποιήθηκε σε 250 στρατιώτες και στελέχη ασφαλείας, εκ των οποίων οι 193 κατόπιν αιτήματος των γονέων τους. Σπέρμα ανακτήθηκε επίσης από 21 πολίτες, με τα 10 αιτήματα να προέρχονται από γονείς. Εκπρόσωπος των Ισραηλινών Ενόπλων Δυνάμεων ανέφερε ότι, πλέον όταν οι αξιωματικοί γνωστοποίησης απωλειών ενημερώνουν οικογένειες για κάποιον πεσόντα, τις ενημερώνουν παράλληλα για τη νομική δυνατότητα ανάκτησης σπέρματος, εφόσον είναι ιατρικά εφικτό. Η προσέγγιση γίνεται όσο το δυνατόν ταχύτερα,έτσι ώστε να μην ελαχιστοποιούνται οι πιθανότητες επιτυχούς ανάκτησης υγιούς σπέρματος.
Οι αλλαγές στην νομοθεσία εν μέσω πολέμου
Πριν από την 7η Οκτωβρίου, η μεταθανάτια ανάκτηση σπέρματος από γονείς επιτρεπόταν μόνο με δικαστική έγκριση. Μετά την έναρξη του πολέμου, τα Υπουργεία Υγείας και Δικαιοσύνης ενέκριναν προσωρινή ρύθμιση που επιτρέπει στους γονείς να δίνουν εξουσιοδότηση χωρίς δικαστική απόφαση. Δεν υπάρχει όμως εθνική πολιτική για το τι γίνεται στη συνέχεια με το σπέρμα των πεσόντων.
Επειδή η Levy δεν ήταν παντρεμένη με τον Silberg, προσέφυγε το 2024 στο οικογενειακό δικαστήριο Ιερουσαλήμ για να χρησιμοποιήσει το σπέρμα του και ζήτησε να αναγνωριστεί ως συμβία του. Το δικαστήριο έκανε δεκτά και τα δύο αιτήματα και εκείνη προχώρησε σε εξωσωματική γονιμοποίηση.
Τον Ιούλιο, ένα άλλο δικαστήριο στο Eilat επέτρεψε στη Sharon Eisenkot να χρησιμοποιήσει σπέρμα που είχε ανακτηθεί από τον γιο της, τον στρατιώτη των IDF Maor Eisenkot, ο οποίος σκοτώθηκε στη Γάζα το 2023, προκειμένου να αποκτήσει εγγόνι μέσω παρένθετης μητρότητας. Ήταν η πρώτη τέτοια απόφαση μετά το ξέσπασμα του πολέμου. Στην ιστοσελίδα του, το Υπουργείο Υγείας σημειώνει ότι το ζήτημα εγείρει «πολύπλοκα ερωτήματα δικαίου, ιατρικής, φιλοσοφίας, θρησκείας, ανθρώπινης αξιοπρέπειας, αξιοπρέπειας του θανόντος, απογόνων και οικογένειας».
Διάσωση «πολύτιμου χρόνου»
Η καθ. Bella Savitsky, επιδημιολόγος και ειδική δημόσιας υγείας στο Ashkelon Academic College, δημοσίευσε πρόσφατα στο Israel Journal of Health Policy Research μελέτη για την στάση 600 Ισραηλινών έναντι της μεταθανάτιας ανάκτησης σπέρματος. Σκοπός της να πιέσει τις IDF να ζητούν τη συγκατάθεση των στρατιωτών κατά την κατάταξη, ώστε οι οικογένειες να κερδίζουν κρίσιμα λεπτά για την ανάκτηση κινητικού σπέρματος.
Πάνω από το 70% των ερωτηθέντων απάντησαν ότι οι IDF πρέπει να ρωτούν τους άνδρες πριν από την κανονική κατάταξη αν επιθυμούν μεταθανάτια ανάκτηση σπέρματος σε περίπτωση θανάτου στη μάχη. Το ποσοστό ανέβηκε στο 78% για όσους από τους συμμετέχοντες στην έρευνα ήταν οι ίδιοι έφεδροι στρατιώτες.
Ο λόγος για την βιασύνη είναι ότι το σπέρμα χάνει τη βιωσιμότητά του μέσα σε 24–36 ώρες από τον θάνατο, άρα η διαδικασία πρέπει να γίνεται άμεσα. Σε μελέτη των τριών πρώτων μηνών του πολέμου, ερευνητές στο Νοσοκομείο Ichilov διαπίστωσαν ότι η βιωσιμότητα μειώνεται περίπου 2% κάθε ώρα μετά τον θάνατο.
FR33763 AP
«Έχουμε πολύ στενό χρονικό παράθυρο για να δράσουμε», λέει η Savitsky. «Κάθε λεπτό που περνά μπορεί να επιδεινώσει το γενετικό υλικό και χάνεται πολύτιμος χρόνος». Την ίδια ώρα τονίζει τη σημασία του να ερωτώνται οι ίδιοι οι στρατιώτες.
Σύμφωνα με τη μελέτη, το 47% των ανδρών θα αντιτίθενταν στη χρήση του σπέρματός τους από τους γονείς τους και πάνω από 30% θα αντιτίθεντο στη χρήση από σύντροφο. «Είναι κρίσιμο να ρωτάμε τους άνδρες όσο είναι ακόμη ζωντανοί», σημειώνει εμφατικά.
Το ενδιαφέρον της Savitsky όμως έχει αφετηρία την προσωπική της τραγωδία. Ο γιος της, Jonathan Savitsky, 21 ετών, σκοτώθηκε στις 7 Οκτωβρίου υπερασπιζόμενος το φυλάκιο Kissufim κοντά στα σύνορα της Γάζας. Χρειάστηκαν δύο ημέρες για την ταυτοποίηση της σορού και όταν οι στρατιώτες ενημέρωσαν την οικογένεια, είχαν ήδη περάσει 48 ώρες. Τότε απαιτείτο ακόμη δικαστική έγκριση για αίτημα γονέων, οπότε χάθηκαν άλλες 10 ώρες. Όταν οι γιατροί στο Shamir Medical Center προχώρησαν στην αφαίρεση, είχαν περάσει 70 ώρες και το σπέρμα δεν ήταν βιώσιμο. «Γιατί πήρε τόσο πολύ; Τι μπορώ να κάνω;» διερωτήθηκε.
«Καμία πιθανότητα επειδή κανείς δεν ρώτησε»
Εκπρόσωπος των IDF είπε ότι δεν υπάρχει προς το παρόν σχέδιο να ζητείται από τους νεοσύλλεκτους συγκατάθεση για μεταθανάτια ανάκτηση σπέρματος. Σε αρκετές ευρωπαϊκές χώρες, όπως η Γαλλία, η Γερμανία και η Ουγγαρία, η πρακτική απαγορεύεται ακόμη και με πρότερη συναίνεση του εκλιπόντος. Στην Αυστραλία και στις Ηνωμένες Πολιτείες δεν υπάρχει ομοσπονδιακός νόμος, αλλά στις περισσότερες πολιτείες και κομητείες απαιτείται γραπτή συναίνεση.
Η Savitsky υποστηρίζει ότι μια οργανωμένη βάση συναίνεσης θα απάλλασσε τις πενθούσες οικογένειες από μια τεράστια απόφαση σε συνθήκες αφόρητου στρες. «Αν δεν κατανοήσουν σωστά την κατάσταση, μπορεί να πουν ναι ή όχι και αυτή η απάντηση δεν ανακαλείται», σημειώνει.
Ερωτηθείσα αν πιστεύει ότι ο γιος της θα ήθελε μεταθανάτια ανάκτηση σπέρματος, απάντησε ότι, με βάση τις στάσεις νέων ανδρών όμοιων με εκείνον, «ίσως να μην το θεωρούσε ιδανικό, αλλά θα καταλάβαινε τη θέση μου και θα έλεγε ναι, επειδή με αγαπούσε και ήξερε ότι θα μπορούσα να είμαι καλή γιαγιά στο παιδί του». Το ότι η διαδικασία έγινε για 250 πεσόντες, ανάμεσά τους και ο Silberg, το θεωρεί θετικό. Υπενθυμίζει όμως ότι σχεδόν 900 στρατιώτες σκοτώθηκαν στον πόλεμο: «Για εκείνους δεν θα μάθουμε ποτέ τι θα ήθελαν. Δεν είχαν την ευκαιρία, επειδή κανείς δεν τους ρώτησε. Φεύγουν από τον κόσμο χωρίς συνέχεια του εαυτού τους. Είναι πολύ λυπηρό».
Άμεσα αιτήματα μετά την 7η Οκτωβρίου
Ο Δρ. Eran Altman, επικεφαλής της τράπεζας σπέρματος και της κλινικής γονιμότητας στο Rabin Medical Center, λέει ότι από την 7η Οκτωβρίου η κλινική αντιμετωπίζει «τεράστια ζήτηση». «Δέχτηκα πολλά τηλεφωνήματα αμέσως μετά, με ερωτήματα για να βοηθήσω φίλους πεσόντων», αναφέρει. Το Υπουργείο Υγείας ενημέρωσε γρήγορα τις οδηγίες στον ιστότοπό του και συντόνισε τις τέσσερις κύριες τράπεζες σπέρματος στο κεντρικό Ισραήλ: Ichilov, Rabin, Sheba και Shamir. «Ο στρατός μπόρεσε να φέρνει τους πεσόντες πολύ γρήγορα, μερικές ώρες μετά τον θάνατο», προσθέτει. «Αν περιμένεις πολύ, το σπέρμα πεθαίνει».
Η ιατρική διαδικασία και η ανάγκη για ταχύτητα
Σύμφωνα με τον Altman, η ανάκτηση από πεσόντες μοιάζει με τη διαδικασία σε άνδρες που δεν έχουν σπέρμα. Γίνεται με βελόνα απευθείας από τους όρχεις, λαμβάνονται μικρά δείγματα υγρού και εξετάζονται στο μικροσκόπιο για κινητικότητα. Αν υπάρχουν κινητά σπερματοζωάρια, το δείγμα καταψύχεται και μπορεί να διατηρηθεί για χρόνια. Ευρήματα του Νοσοκομείου Ichilov δείχνουν ότι μετά από κατάψυξη και απόψυξη υπάρχει μέση μείωση 39% στη ζωτικότητα, ενώ δεν υπάρχει ακόμη έρευνα για πιθανές μοριακές βλάβες.
Στην περίπτωση του Netanel Silberg, υπήρχαν εννέα δείγματα με σπέρμα. «Αν δεν πετύχεις με αυτά, δεν έχεις άλλα», λέει ο Altman. «Υπήρχε άγχος στη διάρκεια της διαδικασίας, αλλά τα καταφέραμε». Η Levy θυμάται ότι «αρχικά είδαν τα πάντα ακίνητα, τίποτα δεν κινούταν, αλλά δεν τα παράτησαν». «Ήμουν πολύ χαρούμενη και, για κάποιο λόγο, ήμουν πεπεισμένη ότι θα γίνει. Ήξερα ότι θα αποκτήσω παιδί από τον Netanel».
Η εξωσωματική έγινε στο Hadassah Medical Center στην Ιερουσαλήμ, όπου η Levy εργάζεται ως παιδίατρος και τώρα βρίσκεται σε άδεια μητρότητας. Ο Δρ. Yishai Sompolinsky, από το Τμήμα Ιατρικής Μητέρας–Εμβρύου του Hadassah Mt. Scopus, λέει ότι «είναι πολύ συγκινητικό να συμμετέχεις σε έναν τέτοιο τοκετό». Ο γαμπρός του, Λοχίας (εφ.) Eliav Amram Abitbol, 36 ετών, σκοτώθηκε πολεμώντας τη Χεζμπολάχ στον Λίβανο, «οπότε ο τοκετός ήταν και για μένα κάπως θεραπευτικός».
«Να φέρω στον κόσμο τον γιο του Silberg», λέει η Levy, «σήμαινε το να μην αφήσω τον εχθρό να κόψει ένα κλαδί από το οικογενειακό μας δέντρο. Προσπάθησαν να το σβήσουν, αλλά δεν τους άφησα».
Πηγή: Times of Israel
