Η Ελλάδα είναι η μοναδική χώρα στον κόσμο που τιμά όχι το τέλος, αλλά την έναρξη του πολέμου. Αντί για την ημέρα της απελευθέρωσης, έχει καθιερωθεί η 28η Οκτωβρίου 1940 ως εθνική επέτειος.
Όπως εξήγησε σε συνέντευξή του κατά την περσινή επέτειο της 28η Οκτωβρίου στην ιστοσελίδα Newsbomb ο καθηγητής Πολιτικής Ιστορίας του Πανεπιστημίου Αθηνών, Θάνος Βερέμης, η επιλογή αυτή δεν είναι τυχαία: η λήξη του Β’ Παγκοσμίου Πολέμου βρήκε την Ελλάδα βυθισμένη στον Εμφύλιο. Έτσι, η χώρα παρέμεινε ουσιαστικά σε πολεμική κατάσταση, χωρίς να μπορέσει να πανηγυρίσει την ελευθερία της.
Η κυβέρνηση επέλεξε, λοιπόν, να τιμήσει την ημερομηνία της ιταλικής εισβολής, αντί για την 12η ή 18η Οκτωβρίου 1944, όταν υψώθηκε ξανά η ελληνική σημαία στην Ακρόπολη. Ούτε και η 30η Οκτωβρίου, ημέρα αποχώρησης των Γερμανών από τη Θεσσαλονίκη, καθιερώθηκε ως εθνική εορτή.
Η Ελλάδα μετά την απελευθέρωση: Από τη χαρά στην εμφύλια σύγκρουση
Παρότι η χώρα απελευθερώθηκε από τη ναζιστική κατοχή τον Οκτώβριο του 1944, δεν πρόλαβε να γιορτάσει. Ακολούθησαν τα Δεκεμβριανά, η Συμφωνία της Βάρκιζας και τελικά ο Εμφύλιος Πόλεμος, που άφησε βαθιές πληγές στην κοινωνία.
Όπως σημειώνει ο κ. Βερέμης, «η απελευθέρωση δεν υπήρξε ευχάριστο γεγονός ήρθε μέσα σε μια περίοδο αιματηρών συγκρούσεων. Οι δυνάμεις της Αριστεράς συγκρούστηκαν με τους Βρετανούς και την κυβέρνηση Παπανδρέου, και ο Δεκέμβρης του ’44 βάφτηκε με αίμα».
Η Ελλάδα λίγο πριν από το «Όχι»
Στις 27 Οκτωβρίου 1940 τα σύννεφα του πολέμου σκέπαζαν τη χώρα. Ο Τύπος μιλούσε για ιταλικές προβοκάτσιες και ψευδείς κατηγορίες περί ελληνικής επίθεσης στα σύνορα με την Αλβανία.
Η Ελλάδα βρισκόταν τότε υπό τη δικτατορία του Ιωάννη Μεταξά. Παρά το αυταρχικό του καθεστώς, ο ίδιος κατόρθωσε να αποκτήσει δημοφιλία για τη στάση του απέναντι στις ιταλικές αξιώσεις. Όταν ο Ιταλός πρέσβης Εμανουέλε Γκράτσι του παρέδωσε το τελεσίγραφο, εκείνος απάντησε αποφασιστικά: «Alors, c’est la guerre» — «Λοιπόν, έχουμε πόλεμο».
Το τελεσίγραφο και το ιστορικό «Όχι»
Το ξημέρωμα της 28ης Οκτωβρίου 1940, η Ιταλία απαίτησε την ελεύθερη διέλευση του στρατού της μέσα από την Ελλάδα. Ο Μεταξάς αρνήθηκε.
Αν και δεν είπε κυριολεκτικά τη λέξη «Όχι», η φράση του πέρασε στην ιστορία και στον Τύπο με αυτήν τη μορφή. Η πρώτη εφημερίδα που δημοσίευσε τη λέξη ως τίτλο ήταν το «Ελληνικό Μέλλον» στις 30 Οκτωβρίου 1940, και σύντομα έγινε πανεθνικό σύμβολο αντίστασης.
Ο Ελληνοϊταλικός Πόλεμος
Στις 5:30 το πρωί της ίδιας μέρας, τα ιταλικά στρατεύματα εισέβαλαν στην Ήπειρο. Παρά τον αιφνιδιασμό, οι Έλληνες απάντησαν με αποφασιστικότητα και πέρασαν γρήγορα στην αντεπίθεση.
Όπως σημειώνει ο καθηγητής Βερέμης, «κερδίσαμε γιατί διαλέξαμε το πεδίο της μάχης. Στο Καλπάκι, η μορφολογία του εδάφους ευνόησε την ελληνική άμυνα, ενώ οι Ιταλοί δυσκολεύτηκαν λόγω των ορεινών περασμάτων».
Το «Έπος του ’40» έγινε σύμβολο θάρρους και εθνικής αξιοπρέπειας. Οι νίκες στα αλβανικά βουνά απέδειξαν πως μια μικρή χώρα μπορούσε να αντισταθεί σε μια φασιστική αυτοκρατορία.
Η σημερινή σημασία της 28ης Οκτωβρίου
Κάθε χρόνο, η Ελλάδα τιμά με λαμπρότητα την ημέρα του «Όχι». Στη Θεσσαλονίκη πραγματοποιείται η μεγάλη στρατιωτική παρέλαση, παρουσία του Προέδρου της Δημοκρατίας, καθώς η ημερομηνία συμπίπτει και με τον εορτασμό του Αγίου Δημητρίου και την απελευθέρωση της πόλης το 1912.
Στην Αθήνα και σε όλη τη χώρα, μαθητικές παρελάσεις, σημαιοστολισμοί και εκδηλώσεις μνήμης υπενθυμίζουν το διαχρονικό μήνυμα της εθνικής ενότητας και της αντίστασης απέναντι σε κάθε μορφή καταπίεσης.
Η 28η Οκτωβρίου δεν είναι απλώς μια ημερομηνία. Είναι η ζωντανή υπενθύμιση ότι η ελευθερία απαιτεί θάρρος, πίστη και ενότητα.
Χρόνια Πολλά, Έλληνες. Χρόνια Πολλά, Ελλάδα.
