Επιστήμονες κατάφεραν να εντοπίσουν την προέλευση του χαρακτηριστικού μπλε χρώματος σε έναν από τους πιο διάσημους πίνακες του Jackson Pollock, χάρη στη χημεία.
Για πρώτη φορά επιβεβαιώθηκε ότι ο Αμερικανός εκπρόσωπος του αφηρημένου εξπρεσιονισμού χρησιμοποίησε μια ζωντανή συνθετική χρωστική ουσία γνωστή ως manganese blue (μπλε μαγγανίου).
Ο πίνακας «Number 1A, 1948», αποτελεί χαρακτηριστικό δείγμα του ύφους του Pollock: το χρώμα έχει στάξει και πιτσιλιστεί επάνω στον καμβά, δημιουργώντας ένα ζωντανό, πολύχρωμο έργο. Ο ίδιος ο καλλιτέχνης πρόσθεσε μια προσωπική πινελιά, αφήνοντας τα αποτυπώματα των χεριών του κοντά στο επάνω μέρος του έργου.
AP Photo/David Goldman, Αρχείο
Το έργο, που εκτίθεται σήμερα στο Μουσείο Μοντέρνας Τέχνης (MoMA) της Νέας Υόρκης, έχει πλάτος σχεδόν 2,7 μέτρα. Αν και οι επιστήμονες είχαν στο παρελθόν αναλύσει τα κόκκινα και τα κίτρινα χρώματα του πίνακα, η προέλευση του έντονου τυρκουάζ μπλε παρέμενε άγνωστη επί δεκαετίες.
Σε νέα μελέτη, οι ερευνητές πήραν μικροσκοπικά δείγματα από το μπλε χρώμα και χρησιμοποίησαν λέιζερ για να διασκορπίσουν το φως και να μετρήσουν τις δονήσεις των μορίων της βαφής. Αυτή η τεχνική παρείχε ένα μοναδικό «χημικό αποτύπωμα», το οποίο ταυτοποίησαν ως manganese blue.
Η ανάλυση, που δημοσιεύθηκε στην επιστημονική επιθεώρηση Proceedings of the National Academy of Sciences (PNAS), αποτελεί την πρώτη επιβεβαιωμένη απόδειξη ότι ο Pollock χρησιμοποίησε αυτή τη συγκεκριμένη μπλε χρωστική.
«Είναι πραγματικά συναρπαστικό να κατανοούμε από πού προέρχεται ένα τόσο εντυπωσιακό χρώμα σε μοριακό επίπεδο», δήλωσε ο Edward Solomon από το Πανεπιστήμιο Stanford, συν-συγγραφέας της μελέτης.
Η χρωστική manganese blue χρησιμοποιούνταν παλαιότερα από καλλιτέχνες αλλά και για τη βαφή τσιμέντου πισινών, μέχρι που σταδιακά εγκαταλείφθηκε τη δεκαετία του 1990 λόγω περιβαλλοντικών ανησυχιών.
Προηγούμενες έρευνες είχαν υποθέσει ότι το τυρκουάζ χρώμα του πίνακα μπορεί να προερχόταν πράγματι από αυτή την ουσία, ωστόσο η νέα μελέτη το επιβεβαιώνει χρησιμοποιώντας αυθεντικά δείγματα από τον καμβά, εξήγησε ο Gene Hall του Rutgers University, ειδικός στη χημική ανάλυση έργων του Pollock, που δεν συμμετείχε στην έρευνα.
«Είμαι πλέον αρκετά πεπεισμένος ότι πρόκειται όντως για μπλε μαγγανίου», δήλωσε ο Hall.
Οι ερευνητές προχώρησαν ακόμη περισσότερο, εξετάζοντας τη μοριακή δομή της χρωστικής για να κατανοήσουν πώς παράγει αυτή τη μοναδική, φωτεινή απόχρωση.
Η μελέτη της χημικής σύνθεσης των υλικών τέχνης βοηθά τους επιστήμονες να συντηρούν παλαιά έργα και να εντοπίζουν πλαστά. Στην περίπτωση του Pollock, οι αναλύσεις είναι ευκολότερες, καθώς ο καλλιτέχνης έριχνε απευθείας το χρώμα στον καμβά, χωρίς να το αναμειγνύει σε παλέτα, γεγονός που επιτρέπει πιο καθαρά δείγματα.
Για να λύσουν αυτό το καλλιτεχνικό μυστήριο, οι ερευνητές χρησιμοποίησαν ποικιλία επιστημονικών εργαλείων — όπως και ο ίδιος ο Pollock εναλλασσόταν μεταξύ διαφορετικών τεχνικών, ρίχνοντας το χρώμα με ραβδί ή κατευθείαν από το κουτί.
Αν και το έργο του Pollock μπορεί να φαίνεται χαοτικό, ο ίδιος απέρριπτε αυτή την ερμηνεία. Το θεωρούσε αποτέλεσμα προσεκτικού, μεθοδικού σχεδιασμού, εξηγεί ο Abed Haddad, συν-συγγραφέας της μελέτης και βοηθός συντηρητής στο MoMA.
«Βλέπω πολλές ομοιότητες ανάμεσα στον τρόπο που δουλέψαμε εμείς και στον τρόπο που δούλευε ο Pollock πάνω στον πίνακα», σημείωσε ο Haddad.
