Ο Μάνος Λοΐζος, ένας από τους σπουδαιότερους συνθέτες της μεταπολιτευτικής περιόδου, πέθανε σαν σήμερα στις 17 Σεπτεμβρίου 1982, σε ηλικία μόλις 45 ετών, αφήνοντας ανεξίτηλο το αποτύπωμά του στο ελληνικό τραγούδι και την πολιτιστική κληρονομιά της χώρας.
Γεννημένος το 1937 στην Αλεξάνδρεια της Αιγύπτου (με κάποιες πηγές να τον τοποθετούν στη Λάρνακα της Κύπρου), ο Λοΐζος ξεκίνησε τη μουσική του πορεία σε πολύ νεαρή ηλικία, σπουδάζοντας βιολί και έχοντας από νωρίς επαφή με τη μουσική θεωρία και σύνθεση.
Η καλλιτεχνική του διαδρομή ήταν πλούσια και πολυδιάστατη, με επιρροές από την παραδοσιακή ελληνική μουσική, αλλά και το πολιτικό τραγούδι που ανέδειξε μέσα από συνεργασίες με σημαντικούς στιχουργούς όπως ο Γιάννης Νεγρεπόντης, ο Φώντας Λάδης, ο Λευτέρης Παπαδόπουλος και ο Μανώλης Ρασούλης. Από τα πρώτα του βήματα μέχρι και το τέλος της ζωής του, ο Μάνος Λοΐζος δημιούργησε μια σειρά τραγουδιών που συνδύαζαν κοινωνικά μηνύματα, πολιτικό στίχο και έντονα λυρικά στοιχεία, προσδίδοντας στα έργα του διαχρονική αξία και απήχηση στο κοινό.
Το 1981 η υγεία του που αντιμετώπιζε σοβαρά προβλήματα, επιδεινώθηκε σημαντικά. Τον Οκτώβριο του 1981 εισήχθη στο Γενικό Κρατικό Νοσοκομείο με διάγνωση περικαρδίτιδας και νεφρικής ανεπάρκειας. Τον Ιούνιο του 1982 υπέστη το πρώτο εγκεφαλικό επεισόδιο, νοσηλεύτηκε για έναν μήνα και τον Αύγουστο ταξίδεψε στη Μόσχα για να λάβει εξειδικευμένη ιατρική φροντίδα. Δυστυχώς, στις 7 Σεπτεμβρίου υπέστη δεύτερο εγκεφαλικό επεισόδιο που αποδείχθηκε μοιραίο, με αποτέλεσμα να καταλήξει δέκα ημέρες αργότερα.
Σε μία από τις λιγοστές συνεντεύξεις που δόθηκαν κατά τη διάρκεια της ζωής του, ο ίδιος ο Λοΐζος περιγράφει τη βαθιά του αγάπη για τη μουσική ως ζώσα έκφραση της κοινωνικής πραγματικότητας και εργαλείο αντίστασης. Υποστήριζε ότι ο ρόλος του μουσικού ήταν να μιλά για το λαό και τις ανάγκες του, γεφυρώνοντας το πολιτικό με το καλλιτεχνικό στοιχείο.
Μερικά από τα πιο γνωστά του τραγούδια, όπως το «Όλα σε θυμίζουν» «Ζεϊμπέκικο της Ευδοκίας», ο «Δρόμος», το «Τσε», και «Το ακορντεόν», ερμηνεύτηκαν από κορυφαίους έλληνες ερμηνευτές, όπως η Χαρούλα Αλεξίου, ο Γιώργος Νταλάρας και ο Βασίλης Παπακωνσταντίνου.
Το τελευταίο διάστημα της ζωής του, παρά τις σοβαρές δυσκολίες, συνέχισε να εργάζεται και να δημιουργεί, αφήνοντας ηχογραφήσεις και συνθέσεις που εκδόθηκαν μετά θάνατον, διατηρώντας έτσι ζωντανή την παρουσία του στην ελληνική μουσική.
Μάνος Λοΐζος: Οι φίλοι και οι συνεργάτες δεν τον ξέχασαν ποτέ
Όλοι οι φίλοι και οι συνεργάτες του Μάνου Λοϊζου τον χαρακτήρισαν ως τον πιο γλυκό άνθρωπο και σπουδαίο μελωδό.
Ο Μίκης Θεοδωράκης χαρακτήρισε τον Λοΐζο «γλυκύτερο και ευγενέστερο» και εξήρε την προσφορά του στον ελληνικό πολιτισμό και τη μουσική, λέγοντας πως ήταν «σεμνός και αμετάκλητα στην υπηρεσία της τέχνης και του λαού». Σε συνέντευξή του ο Μίκης Θεοδωράκης είχε αναφέρει χαρακτηριστικά: «Είχα την ευτυχία και τη χαρά να συναντήσω τον Μάνο Λοΐζο από τα πρώτα του βήματα. Τον θυμάμαι στο σπίτι μου στη Νέα Σμύρνη, να κάθεται απέναντι μου ώρες αμέτρητες καθώς οι συζητήσεις μας δεν είχαν τελειωμό… Ο Λοΐζος δεν κατασκεύαζε. Και αν το ήθελε, δεν θα μπορούσε. Γεννούσε. Κι αυτό γιατί έτσι το ένιωθε… Τρυφερός και καλός, γινόταν ακόμα πιο τρυφερός και πιο καλός μέσα στην προσπάθεια, τις δοκιμασίες, στον αγώνα. Δεν ήταν πλατάνι ή βαλανιδιά. Ήταν μια πλαγιά πολύχρωμα λουλούδια που έλαμπαν καθώς τα χτυπούσε ο ήλιος. Και θα λάμπουν για πάντα και πιο πολύ όσο θα υπάρχει και θα λάμπει στον κόσμο αυτός ο μοναδικός ήλιος: Η καρδιά του ανθρώπου»
Ο Γιάννης Νεγρεπόντης, στιχουργός συνεργάτης του, τον περιέγραψε ως τον καλύτερο μελωδό της γενιάς του, επισημαίνοντας το ήθος και τη συνέπεια του Λοΐζου τόσο στην καλλιτεχνική του διαδρομή όσο και στην προσωπική του ζωή.
Ο Γιάννης Μαρκόπουλος υπογράμμισε την «σπάνια τιμιότητα και αξιοπρέπεια» του Λοΐζου, ενώ ο στιχουργός Δημήτρης Χριστοδούλου τον θυμάται ως φίλο τρυφερό και βαθιά ελληνικό που ένωνε τη μουσική του με την παράδοση.
Ο Βασίλης Παπακωνσταντίνου εξιστορώντας την πρώτη τους συνάντηση είχε αποκαλύψει ότι μόλις τον είδε του έκαναν εντύπωση τα δύο τεράστια γεμάτα καλοσύνη μάτια του συνθέτη ο οποίος του εμπιστεύτηκε μερικά από τα διαχρονικότερα τραγούδια του όπως το Σ’ ακολουθώ, ο στρατιώτης ο τρίτος παγκόσμιος πόλεμος. «Αν δεν ήμουν ο γιος του πατερά μου θα ήθελα να είμαι ο γιος του Μάνου Λοΐζου» είχε πει χαρακτηριστικά ο σπουδαίος Έλληνας ερμηνευτής
Μάνος Λοΐζος: Η ιδιαίτερη σχέση του με την Χαρούλα Αλεξίου
«Ήρθες με τα τραγούδια σου, νέος κι έφυγες νέος. Δεν έφτασες τα χρόνια μου. Δεν σε είδα ηλικιωμένο. Δεν σε είδα σε φθορά», είχε γράψει το σε ανάρτησή της η Χάρις Αλεξίου απευθυνόμενη στον Μάνο Λοΐζο, δημοσιεύοντας μια κοινή φωτογραφία τους.
«Δεν πρόλαβες όμως να δεις πόσο λατρεύεσαι ακόμη. Δεν πρόλαβες να δεις πως έχεις ακόμη πολιτική παρουσία και στάση με ό,τι διάλεξες να μας πεις. Οι φίλοι σου γερνάμε χωρίς εσένα κι ακόμη και σήμερα παίρνουμε αξία όταν διηγούμαστε στιγμές που ζήσαμε μαζί σου», συνεχίζει η Χάρις Αλεξίου.
«Σχεδόν σαράντα χρόνια μετά που μας άφησες δεν μπορώ να σε τραγουδήσω όπως σου πρέπει, να πω “τα τραγούδια της Χαρούλας”. Μπορώ όμως και είμαι ακόμη η Χαρούλα σου και θα είμαι μέσα στον κόσμο που θα ακούει τα τραγούδια σου – τα τραγούδια μας – για να δώσω το μικρόφωνο στην εξαιρετική Ελεωνόρα και τα άλλα παιδιά», γράφει ακόμη και καταλήγει: «Σαράντα χρόνια μετά είσαι ακόμη εδώ!».
Μάνος Λοΐζος: Η συνεργασία που γέννησε μια σχέση ζωής με τον Λευτέρη Παπαδόπουλο
Η σχέση μεταξύ του Μάνου Λοΐζου και του Λευτέρη Παπαδόπουλου αποτελεί μια από τις σημαντικότερες και πιο γόνιμες συνεργασίες στην ιστορία του ελληνικού τραγουδιού. Η γνωριμία τους έγινε στις αρχές της δεκαετίας του 1960, όταν ο Λοΐζος, τότε ανερχόμενος συνθέτης, ζήτησε από τον Παπαδόπουλο να του προτείνει στίχους για να μελοποιήσει. Η πρώτη τους συνεργασία ήταν το τραγούδι «Αυτό το αγόρι», που αποτέλεσε τη βάση για μια μακρά φιλία και δημιουργική σύμπραξη.
Από τη συνεργασία Μάνου Λοΐζου και Λευτέρη Παπαδόπουλου γεννήθηκε και το «Νανούρισμα»
Οι δυο τους έγιναν αχώριστοι φίλοι και συνεργάτες, με τον Παπαδόπουλο να μιλά σε συνέντευξή του πως ο Μάνος ήταν όχι μόνο ένας εξαιρετικός καλλιτέχνης αλλά και ένας γήινος άνθρωπος, γεμάτος χιούμορ, ερωτισμό και αδυναμίες, ανάμεσά τους και η τεμπελιά, που πολλές φορές τον εμπόδιζε να παράγει σε πιο γρήγορους ρυθμούς. Πέρα από τη δισκογραφία, οι δυο τους έζησαν και προσωπικές στιγμές, μοιράστηκαν καθημερινότητα, ενώ ο Παπαδόπουλος υπήρξε και κουμπάρος του Μάνου Λοΐζου, καθώς βάφτισε την Μυρσίνη Λοΐζου.
Ένα άγνωστο περιστατικό που έχει γίνει γνωστό μέσα από μαρτυρίες, είναι η ιστορία μιας δύσκολης περιόδου όπου ο Λοΐζος, αντιμετωπίζοντας οικονομικές δυσκολίες, ζήτησε από τον Παπαδόπουλο να γράψουν γρήγορα ένα τραγούδι για να εξασφαλίσει τα χρήματα που χρειαζόταν για να πληρώσει το νοίκι του. Το κομμάτι που προέκυψε υπό αυτές τις πιεστικές συνθήκες ήταν ένα ζεϊμπέκικο που ονομάστηκε «Παραμυθάκι μου» και περιλαμβάνεται στην κινηματογραφική ταινία «Ο Εξορκιστής».
Η Δισκογραφία
- «Ο Σταθμός» (1968): Επτά τραγούδια σε στίχους Λευτέρη Παπαδόπουλου και πέντε ορχηστρικά. («Minos») Επιτυχίες: «Δελφίνι, Δελφινάκι», «Το παληό ρολό», «Η δουλειά κάνει τους άντρες», «Ο Σταθμός». Τραγουδούν: Γιάννης Καλατζής, Λίτσα Διαμάντη, Δημήτρης Ευσταθίου και Γιώργος Νταλάρας.
- «Θαλασσογραφίες» (1970): 11 τραγούδια σε στίχους Λευτέρη Παπαδόπουλου. («Minos») Επιτυχίες: «Έχω ένα καφενέ», «Τζαμάικα», «10 παλληκάρια». Τραγουδούν: Γιάννης Καλατζής, Γιώργος Νταλάρας, Μαρίζα Κωχ, Γιάννης Πάριος και ο συνθέτης.
- «Ευδοκία» (1971): Το σάουντρακ της ομώνυμης ταινίας του Αλέξη Δαμιανού. («Minos») Επιτυχία: «Το Ζεϊμπέκικο της Ευδοκίας».
- «Να ‘χαμε τι να ‘χαμε…» (1972): 10 τραγούδια σε στίχους Λευτέρη Παπαδόπουλου. («Minos») Επιτυχίες: «Παποράκι», «Ήλιε μου σε παρακαλώ», «Κουταλιανός», «Ελισσώ». Τραγουδούν: Γιάννης Καλατζής και Γιώργος Νταλάρας.
- «Τραγούδια του δρόμου» (1974): 12 τραγούδια σε στίχους Γιάννη Νεγρεπόντη, Δημήτρη Χριστοδούλου, Νίκου Γκάτσου και Μάνου Λοΐζου. («Minos») Επιτυχίες: «Μέρμηγκας», «Τσε», «Τ’ Ακορντεόν», «Τρίτος Παγκόσμιος». Τραγουδούν: Αλέκα Αλιμπέρτη, Βασίλης Παπακωνσταντίνου, η Χορωδία Γιώργου Κακίτση και ο συνθέτης.
- «Καλημέρα ήλιε» (1974): 12 τραγούδια σε στίχους Δημήτρη Χριστοδούλου και Μάνου Λοΐζου. («Minos») Επιτυχίες: «Καλημέρα Ήλιε», «Μια καλημέρα», «Με φάρο το φεγγάρι», «Θα έρθει μόνο μια στιγμή», «Δώδεκα παιδιά» και «Όταν σε είδα να ξυπνάς». Τραγουδούν: Κώστας Σμοκοβίτης, Χάρις Αλεξίου, Αλέκος Αλιμπέρτης και ο συνθέτης.
- «Τα νέγρικα» (1975): Κύκλος 10 τραγουδιών σε ποίηση Γιάννη Νεγρεπόντη. («Minos») Επιτυχία: «Ο γερο νέγρο Τζιμ». Τραγουδούν: Μαρία Φαραντούρη και Μανώλης Ρασούλης.
- «Τα τραγούδια μας» (1976): 12 τραγούδια σε στίχους Φώντα Λάδη με ερμηνευτή τον Γιώργο Νταλάρα. («Minos») Επιτυχίες: «Λιώνουν τα νιάτα μας», «Πάγωσε η τζιμινιέρα», «Το Δέντρο». Ο δίσκος έγινε πλατινένιος, αλλά τα περισσότερα τραγούδια κόπηκαν από το ραδιόφωνο της ΕΡΤ, λόγω των πολιτικοκοινωνικών τους μηνυμάτων.
- «Τα τραγούδια της Χαρούλας» (1979): 12 τραγούδια σε στίχους Μανώλη Ρασούλη και Πυθαγόρα. («Minos») Επιτυχίες: «Γύφτισσα τον εβύζαξε», «Τέλι, Τέλι, Τέλι», «Όλα σε θυμίζουν». Τραγουδούν: Χάρις Αλεξίου και Δημήτρης Κοντογιάννης. Ο δίσκος έγινε πλατινένιος.
- «Για μια μέρα ζωής» (1980): 12 τραγούδια σε στίχους Λευτέρη Παπαδόπουλου, Μανώλη Ρασούλη, Δώρας Σιτζάνη, Φώντα Λάδη, Τάσου Λειβαδίτη και Μάνου Λοΐζου. («Minos») Επιτυχίες: «Σ’ ακολουθώ», «Κι αν είμαι ροκ», «Η ημέρα εκείνη δεν θα αργήσει». Τραγουδούν: Δήμητρα Γαλάνη, Βασίλης Παπακωνσταντίνου, Δώρα Σιτζάνη και ο συνθέτης.
- «Γράμματα στην αγαπημένη» (1983): Μελοποιημένη ποίηση του τούρκου Ναζίμ Χικμέτ σε απόδοση Γιάννη Ρίτσου. («Minos»)
- «Εκτός Σειράς. Σαράντα σκόρπιες ηχογραφήσεις» (2002): Συλλογή με επιτυχίες του που δεν είχαν συμπεριληφθεί σε δίσκους. («Minos»)
- «Τα τραγούδια του Σεβάχ» (2003): Συλλογή με τις μεγάλες επιτυχίες του («Minos»)
- Αφιέρωμα στον Μάνο Λοΐζο ζωντανή ηχογράφησ της Χάρις Αλεξίου (2007)
