Βαθιά μέσα στον πλανήτη μας φαίνεται ότι κρύβεται ένα τεράστιο υδάτινο απόθεμα, τριπλάσιο από τον όγκο όλων των θαλασσών και των ωκεανών της Γης.
Δεν πρόκειται όμως για νερό σε υγρή μορφή, αλλά για μόρια «παγιδευμένα» μέσα στη δομή ορυκτών του μανδύα, σε βάθη εκατοντάδων χιλιομέτρων κάτω από την επιφάνεια, όπως αναφέρει μια επιστημονική έρευνα που δημοσιεύθηκε στο Nature Geoscience.
Το κλειδί είναι ο ρινγκουντίτης
Η ανατροπή ήρθε χάρη σε μια σειρά ερευνών που ξεκίνησαν το 2014, όταν ο γεωφυσικός Στιβ Τζέικομπσεν (Northwestern University) και ο σεισμολόγος Μπράντον Σμάντ (University of New Mexico) κατέγραψαν ασυνήθιστες σεισμικές ανωμαλίες βαθιά κάτω από τη Βόρεια Αμερική. Τα στοιχεία έδειχναν την ύπαρξη ενός αθέατου υδρολογικού κύκλου, θαμμένου εκατοντάδες χιλιόμετρα κάτω από το έδαφος.
Στο επίκεντρο βρίσκεται ο ρινγκουντίτης, ένα σπάνιο ορυκτό που σχηματίζεται στον λεγόμενο «μεταβατικό ζώνη» του μανδύα, μεταξύ 410 και 660 χιλιομέτρων βάθους. Εκεί, σε θερμοκρασίες που ξεπερνούν τους 1.100 βαθμούς Κελσίου και υπό πιέσεις αδιανόητες, ο ρινγκουντίτης λειτουργεί σαν σφουγγάρι: δεν αποθηκεύει το νερό σε σταγόνες ή ατμό, αλλά το «κλειδώνει» στη δομή του με τη μορφή ιόντων υδροξυλίου.
«Ο ρινγκουντίτης μπορεί να συγκρατήσει περίπου το 1% του βάρους του σε νερό», είχε δηλώσει χαρακτηριστικά ο Τζέικομπσεν. «Μπορεί να ακούγεται λίγο, αλλά όταν μιλάμε για όγκους πετρωμάτων τέτοιου μεγέθους, τότε μιλάμε για τεράστιες ποσότητες».
Το διαμάντι από την Μποτσουάνα
Η θεωρία αυτή έμελλε να επιβεβαιωθεί οριστικά το 2022. Στο ορυχείο Καρόουε της Μποτσουάνα βρέθηκε ένα διαμάντι που περιείχε εγκλείσματα ρινγκουντίτη. Το σημαντικό δεν ήταν η λάμψη του πολύτιμου λίθου, αλλά το γεγονός ότι μέσα του υπήρχαν ενδείξεις υδροφόρων ορυκτών, που σχηματίστηκαν σε βάθος περίπου 660 χιλιομέτρων.
«Το διαμάντι λειτουργεί σαν μια χρονοκάψουλα της Γης», εξήγησε ο γεωλόγος Φαμπρίτσιο Νεστόλα. «Παγιδεύει ορυκτά από τα βάθη του πλανήτη τα οποία αλλιώς δεν θα έφταναν ποτέ στην επιφάνεια χωρίς να αλλοιωθούν».
Ακόμη πιο εντυπωσιακό ήταν ότι δεν βρέθηκε μόνος του ο ρινγκουντίτης, αλλά και άλλα υδροφόρα ορυκτά μαζί του, κάτι που δείχνει πως η παρουσία νερού σε αυτή τη ζώνη του μανδύα είναι εκτεταμένη και όχι τυχαία.
Ένας αθέατος υδρολογικός κύκλος
Τα νέα δεδομένα ενισχύουν την ιδέα ενός «βαθέος υδρολογικού κύκλου». Σε αντίθεση με τον γνωστό κύκλο της επιφάνειας —εξάτμιση, συμπύκνωση, βροχή— αυτός ο αόρατος μηχανισμός λειτουργεί σε γεωλογικούς χρόνους, καθοδηγούμενος από την κίνηση των λιθοσφαιρικών πλακών.
Όταν ωκεάνιες πλάκες βυθίζονται στον μανδύα, μεταφέρουν μαζί τους νερό και ιζήματα. Μέρος του εγκλωβίζεται στα ορυκτά, όπως ο ρινγκουντίτης, και άλλο μέρος απελευθερώνεται ξανά μέσω ηφαιστειακής δραστηριότητας, επηρεάζοντας εκρήξεις και σεισμούς.
«Οι γεωλογικές διαδικασίες στην επιφάνεια είναι αντανάκλαση όσων συμβαίνουν στο εσωτερικό της Γης», τόνιζε ο Σμάντ ήδη από το 2014. «Τώρα αρχίζουμε να βλέπουμε τις αποδείξεις ενός παγκόσμιου υδρολογικού κύκλου».
Αυτό σημαίνει ότι το νερό στην επιφάνεια της Γης ίσως δεν είναι ένα κλειστό σύστημα, όπως νομίζαμε μέχρι σήμερα. Αντίθετα, βρίσκεται σε διαρκή ανταλλαγή με τα βάθη του πλανήτη, λειτουργώντας ως «ρυθμιστής» που μπορεί να εξηγήσει γιατί το κλίμα της Γης παραμένει σταθερό εδώ και δισεκατομμύρια χρόνια.
