Με τη συνθήκη της Λισαβόνας (2009) έγινε μία μείζων μεταρρύθμιση στην Ευρωπαϊκή Ένωση, χωρίς να το αντιληφθεί σχεδόν κανείς στην Ελλάδα: Όλες οι αποφάσεις σχετικές με τα κονδύλια συνοχής των διαρθρωτικών και επενδυτικών ταμείων (κοινώς το ΕΣΠΑ) υπόκεινται πλέον σε συναπόφαση μεταξύ του Συμβουλίου, δηλαδή του διακυβερνητικού οργάνου της Ένωσης, και του ευρωπαϊκού κοινοβουλίου, του μόνου θεσμικού οργάνου της Ε.Ε. που είναι απευθείας εκλεγμένο από τους ευρωπαίους πολίτες. Προηγουμένως οι αποφάσεις αυτές επαφίονταν αποκλειστικά στο Συμβούλιο. Αυτό πρακτικά σημαίνει ότι τόσο το ύψος όσο και η δομή των ευρωπαϊκών προγραμμάτων ανάπτυξης των μειονεκτουσών περιοχών της Ε.Ε. δεν αποφασίζονται πια με μοναδικό γνώμονα το συσχετισμό ισχύος μεταξύ των κρατών-μελών αλλά με περισσότερο κοινοτικό πνεύμα αλληλεγγύης, που κατ’ εξοχήν εκφράζει το κοινοβούλιο.
Τώρα πλησιάζει ο καιρός που το κοινοβούλιο θα επιδείξει έμπρακτα αυτό το πνεύμα αλληλεγγύης, εξουδετερώνοντας εν μέρει την τιμωρητική φιλοσοφία του γερμανικής εμπνεύσεως συμφώνου σταθερότητας απέναντι σε “απείθαρχες” χώρες του ευρωπαϊκού Νότου. Αυτό θα συμβεί την πρώτη φορά που, όπως όλα δείχνουν, θα εφαρμοστούν οι λεγόμενοι “διορθωτικοί κανόνες” δημοσιονομικής πειθαρχίας του αναθεωρημένου συμφώνου σταθερότητας κατά της Ισπανίας και της Πορτογαλίας. Πράγματι οι κανόνες υπαγορεύουν ότι οι χώρες της Ευρωζώνης που βρίσκονται σε διαδικασία υπερβολικού ελλείμματος και “δεν προβαίνουν σε αποτελεσματική δράση για την εκπλήρωση των δημοσιονομικών τους στόχων” θα υφίστανται ως επιπλέον κύρωση και την αναστολή μέχρι και του 50% των κονδυλίων συνοχής ή του 0,5% του ΑΕΠ τους έπειτα από πρόταση της Ευρωπαϊκής Επιτροπής. Όμως λόγω της μεταρρύθμισης που ανέφερα στην αρχή οι κυρώσεις που αφορούν τα κονδύλια των διαρθρωτικών και επενδυτικών ταμείων -θα ανακοινωθούν αύριο Τετάρτη μετά τη συνεδρίαση του Κολεγίου των Επιτρόπων- πρέπει να συναποφασιστούν έπειτα από “δομημένο διάλογο” με το ευρωπαϊκό κοινοβούλιο. Αυτό ασφαλώς θα χρειαστεί μήνες και κατά δήλωση του προέδρου του κοινοβουλίου Μάρτιν Σουλτς θα ευνοήσει τις δύο χώρες του Νότου, που βρίσκονται από την αρχή της κρίσης σε δεινή δημοσιονομική θέση.
Έτσι οι κυρώσεις του συμφώνου σταθερότητας διαιρούνται πια σε δύο διακριτές τροχιές: στις “ηλίθιες” (κατά την περίφημη έκφραση του πρώην προέδρου της Επιτροπής Ρομάνο Πρόντι), δηλαδή στις καθαρά δημοσιονομικές κυρώσεις που εφαρμόζονται φιλοκυκλικά-τιμωρητικά, βυθίζοντας ακόμη περισσότερο τη ζήτηση σε χώρες που περιδινίζονται με αποκλειστική απόφαση του Eurogroup, και στις “έξυπνες”, δηλαδή σε αυτές που αφορούν τα διαρθρωτικά και επενδυτικά κονδύλια και που λαμβάνονται με συναπόφαση Συμβουλίου και κοινοβουλίου. Στην “ηλίθια” τροχιά οι υπουργοί Οικονομικών της Γαλλίας και της Ιταλίας, καθώς και ο γάλλος επίτροπος Οικονομικών και Νομισματικών Υποθέσεων σίγουρα πιέζουν για νέα αναβολή των κυρώσεων κατά της Ισπανίας και της Πορτογαλίας -ή έστω για επιβολή συμβολικών μόνο κυρώσεων- λόγω της αποτυχίας των δύο χωρών της Ιβηρικής να μειώσουν το δημοσιονομικό τους έλλειμμα κάτω του επιτρεπτού ορίου του 3% του ΑΕΠ. Όμως ο κύβος ερρίφθη από το Συμβούλιο, το οποίο αποφάσισε στις 11 Ιουλίου ότι “καμία αποτελεσματική δράση δεν έχει ληφθεί” από την Ισπανία και την Πορτογαλία και κάλεσε την Επιτροπή να προτείνει κυρώσεις στην αυριανή συνεδρίασή της, κάτι που φαίνεται πως είναι πια αδύνατο να αποφευχθεί. Όμως στην “έξυπνη” τροχιά η απόφαση ευτυχώς φεύγει από τα χέρια των στυγνών λογιστών, που αδιαφορούν για τη συνεχιζόμενη φτωχοποίηση και ανεργία των πληθυσμών και για τις πολιτικές και κοινωνικές παρενέργειες της αχρείαστης και καταστροφικής λιτότητας, και έρχεται και στα χέρια των εκλεγμένων αντιπροσώπων των Ευρωπαίων.
Όπως φαίνεται, μόνο το ευρωπαϊκό κοινοβούλιο μπορεί να διασώσει -στο μέτρο που του το επιτρέπουν οι κανόνες που έχουμε επιβάλει στους εαυτούς μας- την Ένωση από την αυτοκτονία: Μόνο λίγες εβδομάδες μετά το ηχηρό χαστούκι του Brexit και παρά τη δραματική έκκληση του πορτογάλου σοσιαλιστή πρωθυπουργού Αντόνιο Κόστα ότι η επιβολή κυρώσεων κατά της Πορτογαλίας θα τονώσει και εκεί το αντιευρωπαϊκό αίσθημα, μόνο το κοινοβούλιο παίρνει στα σοβαρά την απειλή μιας πιθανής γιγάντωσης της ευρωδιαλυτικής και εθνικιστικής άκρας Δεξιάς στις τρεις μοναδικές χώρες της Ευρώπης, όπου αυτή, ως εκ θαύματος, δεν έχει εμφανιστεί ακόμη: στην Ισπανία, στην Πορτογαλία και στην Ιρλανδία.
Δημοσιεύτηκε στην εφημερίδα “Μακεδονία” την Τρίτη 26 Ιουλίου 2016
