«Στις Πόρτες της Πάρου πέθανα και ξαναγεννήθηκα, άλλοι δυστυχώς δεν τα κατάφεραν…» Η συγκλονιστική μαρτυρία του ναυαγού Γιώργου Παπαγεωργίου θα περιγράψει με τον πιο συγκλονιστικό τρόπο τα όσα συνέβησαν το μοιραίο βράδυ της 26ης Σεπτεμβρίου του 2000 μόλις δύο ναυτικά μίλια ανοικτά από το λιμάνι της Παροικιάς στην Πάρο.
Το «Εξπρές Σάμινα» βούλιαξε και μαζί με τις 81 ψυχές που χάθηκαν «πνίγηκε» και η εμπιστοσύνη στο επιτελικό κράτος. Σύμφωνα με τις μαρτυρίες επιζώντων, αλλά και πολιτών που έσπευσαν να βοηθήσουν πολλοί άνθρωποι θα είχαν σωθεί αν λειτουργούσε έστω και στον ελάχιστο βαθμό. Κάτοικοι της Πάρου και ψαράδες προσπάθησαν να απλώσουν το χέρι στους ναυαγούς… Μόνοι τους, χωρίς κεντρική κατεύθυνση, όπως καταγγέλθηκε.
Το επίσημο κράτος άργησε να συνειδητοποιήσει το μέγεθος της τραγωδίας. Πρώτοι στο σημείο προσέγγισης ήταν οι ψαράδες από την Παροικιά, που δεν δίστασαν να βουτήξουν και να σώσουν όσους μπορούσαν. Η δράση τους καταγράφεται σε επίσημες συνεντεύξεις επιζώντων: «Αν δεν ήταν εκεί, ο απολογισμός των νεκρών θα ήταν μεγαλύτερος».
Στο κέντρο Υγείας, τραυματίες και συγγενείς που έσπευσαν τις αμέσως επόμενες ώρες είδαν το ελάχιστο ιατρικό προσωπικό να δίνει τη δική του μάχη.
Σύμφωνα με δημοσιεύματα και καταγγελίες, έντονες αντιδράσεις, είχαν προκληθεί από την ενέργεια του τότε υπουργού Εμπορικής Ναυτιλίας, Χρήστου Παπουτσή να χρησιμοποιήσει ελικόπτερο super Puma για την μεταφορά του από την Αθήνα στην Πάρο. Μάλιστα ο υπουργός είχε αναγκασθεί, σύμφωνα με τις καταγγελίες, να αποχωρήσει εσπευσμένα από το νησί την επόμενη μέρα του ναυαγίου.
Τρεις ημέρες αργότερα, σε συνέντευξη Τύπου, που διήρκεσε δυόμισι ώρες, ο Χρήστος Παπουτσής δέχτηκε καταιγισμό ερωτήσεων. Παραδέχτηκε ότι έγιναν εγκληματικά λάθη, τα οποία δεν διευκρίνισε, ενώ αντίθετα αναφέρθηκε εκτενώς στους κανόνες ναυσιπλοΐας.
Απαντώντας σε όσους έθεσαν θέμα πολιτικής ευαισθησίας και ευθύνης, ξεκαθάρισε ότι δεν σκόπευε να παραιτηθεί, επισημαίνοντας ότι «η δική του πολιτική ευαισθησία τού υπαγορεύει να ταυτιστεί με την προσπάθεια να χυθεί άπλετο φως σε αυτή την υπόθεση και να τιμωρηθούν οι όποιοι υπεύθυνοι».
Μία από τις πιο μελανές σελίδες στην ιστορία της σύγχρονης ελληνικής ναυτιλίας γράφτηκε λίγο μετά τις 10 το βράδυ πριν από 25 χρόνια…
Το μοιραίο δρομολόγιο του Εξπρές Σάμινα
Ήταν 26 Σεπτεμβρίου 2000, όταν το πλοίο «Εξπρές Σάμινα» ξεκίνησε το βραδινό του ταξίδι από τον Πειραιά με προορισμό τα νησιά του Αιγαίου. Ήταν ένα δρομολόγιο «ρουτίνας», με 472 επιβάτες και 61 μέλη πληρώματος. Παρά τους δυνατούς ανέμους όλοι θεωρούσαν πως το δρομολόγιο θα ολοκληρωθεί όπως πάντα.
Το πλοίο, φτιαγμένο το 1966 στη Γαλλία, επρόκειτο να αποσυρθεί σε τρεις μήνες. Εκτελούσε το δρομολόγιο Πειραιάς – Πάρος – Νάξος – Ικαρία – Σάμος – Πάτμος, με τελικό προορισμό τους Λειψούς.
Λίγο μετά τις 22:00, η συνηθισμένη ρουτίνα στο σαλόνι και το κατάστρωμα που ήταν γεμάτο από μόνιμους κατοίκους της Πάρου που επέστρεφαν στο νησί τους, αλλά και τουρίστες, διακόπτεται απότομα. Το πλοίο προσκρούει με βία στις βραχονησίδες Πόρτες. Επιβάτες και πλήρωμα συνειδητοποιούν πως το μηχανοστάσιο γεμίζει αμέσως νερό.
Σε ελάχιστα λεπτά, το πλοίο άρχισε να γέρνει επικίνδυνα – και μέσα σε 25 λεπτά, κατέληξε στον βυθό.
Το σκαρί γέρνει και μέσα σε λίγα λεπτά επικρατεί πανικός. Σκοτάδι καλύπτει ξαφνικά το εσωτερικό του πλοίου, τα σωστικά μέσα αποδεικνύονται ανεπαρκή, ενώ επιβάτες παλεύουν να βρουν τα σωσίβιά τους ή τις βάρκες διάσωσης.
Οι οδηγίες είναι ελάχιστες και το πλήρωμα δείχνει ανέτοιμο να ελέγξει την κατάσταση. Άνθρωποι πέφτουν στα νερά, προσπαθούν να κρατηθούν από συντρίμμια ή να μπουν σε σωσίβια.
«Ένιωσα τα νύχια στο κορμί μου»
«Προσπαθούσα να πιαστώ όταν ένιωσα κάτι να τρυπάει τα πόδια μου. Φαντάστηκα ότι είναι κάποιος συνεπιβάτης. Μέσα στο σκοτάδι και τον πανικό μόνο η αίσθηση της αφής λειτουργούσε. Τελικά ήταν τα νύχια ενός σκύλου που μάτωσαν τα πόδια μου. Προσπαθούσε και αυτός αν σωθεί, όπως και εμείς» περιγράφει ένας από τους επιζώντες του ναυαγίου.
Με αφορμή την περσινή επέτειο, ο εν αποστρατεία βατραχάνθρωπος της Μ.Υ.Α. Κωνσταντίνος Χατζηδάκης, μίλησε στο Newsbomb.gr και στην Αναστασία Γκολέμη. Η μαρτυρία του αναδεικνύει την απελπισία και την αγωνία της νύχτας εκείνης, που θα στοιχειώνει για πάντα τις μνήμες όσων το έζησαν:
Όσοι καταφέρνουν να επιζήσουν, νιώθουν το ψύχος και την απελπισία του σκοτεινού Αιγαίου. Παρά τις δυσκολίες, το θάρρος μερικών διασωστών και το φιλότιμο των ψαράδων της Πάρου λειτουργούν καθοριστικά. Οι πρώτοι φτάνουν και αρχίζουν να σώζουν όσους μπορούν.
Ανάμεσα στις ηρωικές πράξεις ξεχωρίζει εκείνη του 19χρονου, τότε, στρατιώτη Βασίλη Ραχούτη, που παραμένει στο πλοίο για να βοηθήσει γυναίκες και παιδιά, αλλά και του καμαρότου Θέμη Κυπριώτη, που θα δώσει τη ζωή του για μία μητέρα και το παιδί της. Η επιχείρηση διάσωσης εξελίσσεται μέσα σε πρωτόγνωρες συνθήκες, με το πλήρωμα, τους ψαράδες και τις τοπικές αρχές να δίνουν αγώνα δρόμου μέσα στο σκοτάδι, τον πανικό και τις καιρικές συνθήκες.
Εξπρές Σάμινα: Ο τραγικός απολογισμός του ναυαγίου
Ο απολογισμός του ναυαγίου ήταν 81 άνθρωποι να χάσουν την ζωή τους, ανάμεσά τους και ο υπολιμενάρχης της Πάρου, Δημήτρης Μάλαμας, που υπέστη καρδιακή προσβολή κατά τη διάσωση. Συνολικά περισυνελέγησαν 457 διασωθέντες χάρη στην βοήθεια των λιμενικών και ψαράδων και την τύχη. Στα πρώτα φώτα της επόμενης ημέρας, συγγενείς και φίλοι ψάχνουν στα νοσοκομεία και στους καταλόγους, ενώ στα τηλεοπτικά ρεπορτάζ περιγράφονται ασύλληπτες ανθρώπινες ιστορίες.
Οι έρευνες και οι απολογισμοί φανερώνουν την παλαιότητα του πλοίου και τις αδυναμίες των συστημάτων ασφαλείας. Σε τρεις μήνες, εμπειρογνώμονες καταλήγουν ότι οι υδατοστεγείς πόρτες είχαν μείνει ανοιχτές, κι αν κλείνονταν, το ναυάγιο θα μπορούσε να είχε αποφευχθεί ή να περιοριστεί.
Η δίκη για το ναυάγιο του «Εξπρές Σάμινα»
Η εισαγγελία Σύρου είχε ασκήσει διώξεις που αφορούσαν ανθρωποκτονία με ενδεχόμενο δόλο. Η κύρια αιτία του ναυαγίου αποδόθηκε στην ανεπαρκή διακυβέρνηση του πλοίου, καθώς και στην απόφαση να παραμείνουν ανοικτές οι υδατοστεγείς θύρες στο μηχανοστάσιο, γεγονός που επιτάχυνε δραματικά την βύθιση.
Η δίκη για το ναυάγιο του «Εξπρές Σάμινα» ξεκίνησε στις 27 Μαΐου 2005 και ολοκληρώθηκε στις 27 Φεβρουαρίου 2006 στο Τριμελές Εφετείο Κακουργημάτων Πειραιά. Οι κατηγορίες στρέφονταν κατά επτά προσώπων, μεταξύ των οποίων ο πλοίαρχος, ο υποπλοίαρχος, ο ύπαρχος, ο Α’ μηχανικός και ο ασυρματιστής, καθώς και εκπρόσωποι της πλοιοκτήτριας εταιρείας.
Ο πλοίαρχος Βασίλης Γιαννακής καταδικάστηκε πρωτόδικα σε κάθειρξη 16 ετών, ενός μήνα και 15 ημερών, ποινή η οποία αργότερα μειώθηκε σε 11 χρόνια, 11 μήνες και 25 ημέρες. Ο υποπλοίαρχος Αναστάσιος Ψυχογιός έλαβε κάθειρξη 19 ετών. Ένα οκταετές πρόστιμο επιβλήθηκε στον ύπαρχο Γεώργιο Τριαντάφυλλο, 8,5 χρόνια στον πρώτο μηχανικό Γεράσιμο Σκιαδαρέση και 15 μήνες στον ασυρματιστή Δημήτριο Τσούμα. Οι εκπρόσωποι της εταιρείας, Νικόλαος Βικάτος και Κωνσταντίνος Κληρονόμος, καταδικάστηκαν σε φυλάκιση τεσσάρων ετών έκαστος.
Το 2007, στη δίκη σε δεύτερο βαθμό που διεξήχθη στο Πενταμελές Εφετείο Κακουργημάτων Πειραιά, οι ποινές του πλοιάρχου και του υποπλοιάρχου μειώθηκαν περαιτέρω στις 11 χρόνια και 14 μήνες και 12 χρόνια και 9 μήνες αντίστοιχα. Οι υπόλοιποι κατηγορούμενοι έλαβαν ελαφρύτερες ποινές και αφέθηκαν ελεύθεροι με όρους. Ο Άρειος Πάγος το 2010 μείωσε την ποινή του πλοιάρχου στα 5,5 χρόνια, οδηγώντας σε πρόωρη αποφυλάκισή του.
Συγχρόνως, διεξήχθησαν αστικές δίκες για αποζημιώσεις προς τις οικογένειες των θυμάτων και τους διασωθέντες. Κατά καιρούς υπήρξαν καταγγελίες για κακή διαχείριση αποζημιώσεων από ορισμένα δικηγορικά γραφεία, κάτι που οδήγησε σε περαιτέρω δικαστικές διαμάχες.
